Вповести “первый учитель” ч. айтматов ставит перед собой большую: создать могучий реалистический образ коммуниста-ленинца, показать плоды его подвига, идейную и нравственную связь между ним и новым поколением. грустно признавать, что порой мы просто привыкаем к людям, которые причастны к великим событиям, к незабываемым прошлого нашей страны. ч. айтматов создал живую легенду об одном из таких людей — о первом учителе из аила куркуреу дюйшене таштанбекове. этот образ реален. поймет ли современный образованный человек титанический труд и беспримерное мужество этого человека, подвиг, совершенный им, сможет ли он хотя бы приблизительно представить себе условия и обстоятельства, в которых пришлось работать дюйшену. эта повесть укладывается всего в двух печатных листах, а какой накал страстей, какие социальные и психологические проблемы и сложный авторский замысел. куркуреу — аил небольшой. после революции большинство населения киргизии жило именно в таких маленьких, глухих аилах. для них советская власть еще не означала освобождения от вековых традиций, тьмы и отсталости. возможно, дехкане куркуреу совсем бы выгнали дюйшена, не будь у него официальной бумаги. ибо, в сущности, кто для них такой дюйшен? сын бедняка. но бумага с печатью останавливает людей. “в ней вся сила”,— говорят аильчане. дюйшен страстно берется за дело. чистит и ремонтирует под школу заброшенную байскую конюшню, детям, кого на руках, кого на спине переносит в школу через обжигающий ноги ледяной ручей, мужественно защищает свою лучшую ученицу алтынай. как трудно было им заложить знаний, на котором вырастут будущие ученые, инженеры, летчики, учителя — строители культуры, нашего будущего. подвиг дюйшена не только в том, что он пробуждает в аильских детях жажду к знаниям, он влияет и на все взрослое население куркуреу. вначале он одинок, потом его поддерживают односельчане, в первую очередь самый прямолинейный противник просвещения сатымкуль: “что уж там говорить, мы тоже кое-что понимать стали”. это значит, дюйшен научил отсталый аил думать и чувствовать по-новому, видеть будущее. в повести создан образ несгибаемого коммуниста, становящегося примером для молодежи. алтынай и толгонай, танабай из “прощай, гульсары! ” — это поколение, выросшее под прямым влиянием дюйшена. оно призвано стать прочным мостом для перехода страны от мрачного прошлого к энергичному будущему. герои мечтают о будущем, и тут вдруг трагедия войны. на страницах повести трагическое дыхание коснулось не только тех, кто сражался на фронтах, но и кто был далеко в тылу, в киргизских степях и городах. шла война, а дети войны, минуя отрочество, сразу становились взрослыми мужчинами, так как они наследники дюйшена. художественное и воспитательное значение творчества чингиза айтматова непреходяще, так как в нем органически связаны думы о родине, разных поколениях, о непрерывающейся связи времен.
Бражинскене_Алексей
19.03.2022
камедыя «паўлінка», напісаная ў 1912 годзе, займае сталае месца ў рэпертуары беларускага нацыянальнага тэатра імя янкі купалы. за час свайго існавання цікавасць да гэтага твора не паменшылася, наадварот, ён стаў тэатральнай класікай. шмат гадоў запар спектаклем «паўлінка» адкрываўся театральны сезон. у чым прычына такога поспеху? безумоўна, у таленце аўтара камедыі янкі купалы. гэты твор стаў першым драматычным творам пісьменніка. яго з'яўленне нарадзіла купалу-драматурга. «паўлінка» — глыбока нацыянальная камедыя, непаўторна самабытная па абмалёўцы характараў герояў, завостраная па народнаму шчырым высмейванием законаў грамадства, у якім топчацца самае высакароднае чалавечае пачуццё — каханне. адзін з найболып яркіх вобразаў камедыі — паўлінка. яна галоўная гераіня твора. янка купала так апісвае сваю дзевятнаццацігадовую гераіню: «стройная і досыць прыгожая дзяўчынка», апранаецца яна чысценька, у недарагую крамніну. паўлінка пакахала настаўніка якіма сароку і марыць звязаць з ім свой лёс. але бацька жадае ёй іншай долі. якіма бацька не любіць, «жыўцом бы з'еў», і ганяецца за багатым жаніхом. усе падзеі ў камедыі вядуцца вакол змагання паўлінкі за сваё шчасце. усе намеры, думкі, імкненні, спадзяванні паўлінкі адкрытыя. самае складанае пытанне свайго жыцця — падпарадкавацца волі бацькоў або без іх дазволу і бласлаўлення згадзіцца на тайны шлюб з якімам, яна вырашае на людзях. здаецца, чаго прасцей — кахаеш, не звяртай увагі ні на якія перашкоды, дабівайся свайго. так, напэўна, зрабіла б сучасная дзяўчына. але паўлінка — дзіця свайго часу. i таму яна не можа не прыслухоўвацца да бацькоў. за імі традыцыя: бацькі замуж сваіх дачок за таго, каго палічаць лепшым жаніхом, багатым. беспрасветнае жыццё, вечная нястача падказалі ім гэта рашэнне. паўлінцы складана яшчэ і таму, што перад вачамі прыклад маці, якая па волі сваіх бацькоў выйшла замуж. нават незайздроснае жыццё агаты пустарэвіч не выклікае ў яе пратэсту, яна ўшчувае паўлінку: «мала што, дзеткі, тудэма-сюдэма, любіш яго, але калі бацька не хоча, дык падумай, што людзі скажуць, як і волі старых пойдзеш». з другога боку, прапанова якіма на тайны шлюб выклікае страх перад тым, што зловяць: «не выжыву з сораму, людзі вочы выберуць, нельга будзе на свет паказацца». у такі складаны час выбару паўлінка рашуча змагаецца за свой лёс: «а няхай сабе будзе, што мае быць, я свайго такі даб'юся, або загіну, каб і следу не засталося». выбар гераіні ўскладняецца і заляцаннем пыхлівага адольфа быкоўскага, за якога бацька мае намер выдаць яе замуж. духоўнае пасталенне дзяўчыны прыводзіць яе да трагічнага фіналу, калі бацька пра арышт якіма. на гэтым аўтар закончыў свой твор. што чакае далей гераіню? ці не зробіць яна памылку і не здзейсніць таго, што абяцала цётцы агаце пустарэвіч? пра гэта можна толькі здагадвацца, але хочацца верыць, што знойдзе паўлінка іншае выйсце за права быць шчасліваю.