Падзялице па слагах: сапраудны, фантазер, кладзе, шыбы, узор, размалеувае, зайздросциць, мастак.

Сап-ра-уд-ны
фан-та-зер
кла-дзе
шы-бы
уз-ор
раз-ма-ле-у-ва-е 
зай-здро-сциць 
мас-так

Васіль Быкаў "Аблава"

1. Скураныя пасталы на нагах у чалавека даўно раскіслі ад балотнай вады, анучы наскрозь змакрэлі.

2. Наўкола стаяла цішыня, нідзе не было нікога.

3. На даўно не голеным твары чырванеў даўгі прастуджаны нос, з-пад святлявых броваў насцярожана зыркалі шэрыя вочы.

4. Дыханне ў чалавека чулася сіпатае і частае – усё ж, мусіць, далася яму ў знакі гэтая хада па балоце.

5. Апрануты ён быў у зрудзелы ад старасці вясковы армячок-паддзёўку, залаплены на плячы чорным суконным лапікам, на запалым жываце скасабочана трымалася раменная папружка. 

Функцыi мовы

Мова выступае як фактар аб’яднання нацыi, праз яе кожны чалавек усведамляе сваю далучанасць да народа. Гэта этнічная функцыя мовы. Акрамя таго, мова выконвае такiя функцыi, як камунiкатыўная, пазнавальная, намiнатыўная, экспрэсiўная, эстэтычная i iнш.

Камунiкатыўная ― гэта функцыя зносiн, узаемапаразумення памiж людзьмi. Пазнавальная функцыя мовы праяўляецца ў тым, што веды, вопыт чалавецтва фiксуюцца, назапашваюцца i абагульняюцца з дапамогай мовы. Адлюстраванне свядомасцю чалавека рэчаiснасцi ў адзiнках мовы – словах – указвае на намiнатыўную функцыю мовы, функцыю называння. Выражаючы пачуццi чалавека, мова выконвае экспрэсiўную функцыю. Эстэтычная функцыя рэалiзуецца ў лепшых узорах выкарыстання мовы ― у мастацкай прозе, паэзii, красамоўстве.

Мова I маўленне
Мова i маўленне складаюць адзiнае цэлае, яны суадносяцца як агульнае i прыватнае (канкрэтнае).

снавання мовы з’яўляецца маўленне. Маўленне ― гэта вуснае i пiсьмовае валоданне мовай; моўная дзейнасць. Неабходна размяжоўваць паняццi мовы i маўлення.

Мова ― гэта сукупнасць адзiнак (гукаў, слоў, сказаў i iнш.) i правiл iх ужывання. Мова ― сiстэма, якая мае некалькi ўзроўняў: фанетычны, марфалагiчны, лексiчны, сiнтаксiчны i iнш.

Маўленне ― гэта выкарыстанне моўных адзiнак у працэсе зносiн. Маўленне мае вусную i пiсьмовую формы. Пры вусным маўленнi значнае месца адводзiцца тэмпу, тону, мелодыцы голасу, паўзам, лагiчнаму нацiску. Важную ролю адыгрываюць жэсты i мiмiка. Вуснаму маўленню ўласцiвы высокi ўзровень эмацыянальнасцi. Да асаблiвасцей пiсьмовага маўлення адносяцца максiмальна ўзбагачаны слоўнiк, пераважна за кошт адцягненых паняццяў, i ўскладнены сiнтаксiс.

Пры маўленні адбываецца адбор і выкарыстанне моўных сродкаў, у выніку чаго з’яўляецца звязнае выказванне ― тэкст (ад лац. textum ‘тканiна, спалучэнне, спляценне’). Галоўныя адзнакі тэксту ― гэта цэльнасць і закончанасць. Тэкст заўсёды мае адну галоўную тэму.

Адрознiваюць такiя тыпы тэкстаў, цi маўлення, як апiсанне, апавяданне, разважанне.

З мэтай характарыстыкi прадметаў, з’яў, асобы ўжываецца апiсанне. Адметнай прыметай гэтага тыпу маўлення з’яўляецца вялiкая колькасць назоўнiкаў i прыметнiкаў, радзей ужываюцца дзеясловы, якiя, як правiла, аднолькавай формы i маюць значэнне знаходжання, iснавання. Апiсанне назiраецца ў тэкстах навуковай, мастацкай, афiцыйна-справавой лiтаратуры. “Класічная” схема пабудовы тэксту тыпу апісання ўключае наступныя элементы: 1) агульнае ўражанне, 2) асобныя прыметы, уласцівасці, 3) вывад.

Тэксты тыпу апавядання маюць пэўны сюжэт, у апавяданні разгортваецца дзеянне, адбываюцца падзеі, таму сэнсавы акцэнт тут у значнай ступені прыпадае на дзеясловы.

Разважанне ― тып тэксту, у якiм гаворыцца аб прычынах падзей, дзеянняў, прымет, з’яў. Для разважання найбольш характэрна лагiчнасць i аргументаванасць. Яно пашырана ў навуковых i публiцыстычных тэкстах. Разважанне звычайна будуецца па наступнай схеме: 1) тэзіс, 2) доказы, аргументы, 3) вывады.

Асноўныя функцыі мовы ўласцівы і ўсім тыпам маўлення, але ў маўленні камунікатыўная функцыя выступае на першы план.

Следующая >< Предыдущая