Прказки пра сям'ю(на беларускам)​

Удраме «раскіданае гаяздо» янка купала зна-ёміць нас з жыццём беларускай вёскі напярэ-дадні першай рускай рэвалюцьгі 1905 года. жыц-цё было цяжкім і гаротным, бо капіталістычныя адносіны, якія нараджаліся ў краіне ў канцы дзевятнаццатага стагоддзя і на пачатку двацца-тага, прыводзілі да паўсюднага абеззямельвання сялянства. разам з тым я. купала ў сваім творы адлюстраваў рэвалюцыйны настрой пера-давой часткі сялянства, якая не хацела сядзець склаўшы рукі і чакаць лепшага жыцця, а імкну-лася дабіцца гэтага жыцця са зброяй у руках. сям'я лявона зябліка — тыповая вясковая сям'я таго часу. зяблікі маюць сваю хату і не-вялікі надзел зямлі, які лявон атрымаў у спад-чыну ад свайго бацькі. ды вось бяда — малады паніч захацеў адабраць гэтую зямлю. упэўне-ны ў тым, што праўда на яго баку, лявон па-чынае судзіцца з панічом. на словы жонкі: «ці з багатым беднаму судзіцца? пакуль з багатага пух, то з беднага дух. цэлыя вёскі такіх, як мы, з хат у поле вывозілі ад пасеваў, ад усяго дабра» — лявон не звяртае ўвагі. аднак, як і трэба было чакаць, суд заступіўся за памешчы-ка, а лявону з сям'ёй было загадана ў кароткі тэрмін выселіцца з хаты. для лявона гэта было сапраўднай трагедыяй. «сумленны жыхар, шчыры сявец», чалавек, які ўсё жыццё пра-рабіў на гэтай зямлі, з году ў год паліваў яе сваім потам, перацерусіў на ёй кожную грудач-ку, ён не мог уявіць свайго жыцця без гэтай зямлі. даведаўшыся, што справа прайграна і зямлі яму ўжо не вярнуць, лявон вырашае скон-чыць жыццё самагубствам. зразумела, ён мог бы пайсці да паніча, пакланіцца яму, але быць парабкам лявон не хацеў ды і занадта стаміўся ўжо абіваць парогі судовых устаноў. разам з лявонам за зямлю змагаецца і яго старэйшы сын сымон. у сымона гэтакая ж самая прага да зямлі. ён — моцны і адважны чалавек, натура гордая і свабодалюбівая. зоська так гаворыць пра свайго брата: «птушкаю-арлом быць бы табе і лётаць па паднябессі, як лётае вецер гэты вольны! толькі ж бяда — крылле не дадзена табе, саколе ты мой зоркавокі». усёй душой сымон ненавідзіць прыгняталь-нікаў, тых, хто не дае не толькі яго сям'і, а і ўсім сялянам вольна жыць. у адрозненне ад бацькі, які не бачыў выйсця са становішча, у якім апынуўся, лявон добра ўсвядоміў — вый-сце ў барацьбе. i ён гатовы да гэтай барацьбы. памірыцца з панічом — такой думкі няма ў галаве сымона. для яго гэта прыніжэнне ча-лавечай годнасці. на прапанову маці пайсці да паніча на службу хлопец гнеўна і рашуча ад-казвае: «… не пайду туды, і вы ўсе не пойдзе-це. аднаго кроку ў той бок не і адгэтуль не саступлю. магіла татава стала векавечнай пе-рагародкай паміж імі і намі, і не зніштожыць яе сілай чалавечай! гора таму, хто першы пера-ступіць гэты насып магільны над сваім родным, працягне рукі к ім і пойдзе з імі» калі ў вобразе лявона зябліка я. купала ха-цеў паказаць даведзеную да адчаю беззямел-лем частку сялянства, якая не бачыла выйсця са свайго гаротнага становішча і ўсё яшчэ спа-дзявалася знайсці праўду ў існуючым ладзе, то ў вобразе сымона — перадавую, актыўную частку сялянства, гатовую выйсці на ўзброе-ную барацьбу з несправядлівым сацыяльным .

Лабановіч і ядвіся вельмі кахалі одно аднаго, але адносіны іх не маглі завяршыцца шлюбам, таму што лабановіч вырашыў прысвяціць сваё жыццё барацьбе. рэвалюцыйнай барацьбе, на яго думку, чалавек павінен аддавацца поўнасцю, без астатку, не распыляючы свае сілы на асабістыя адносіны, каханне, сям'ю. акрамя таго, няпросты шлях рэвалюцыянераў-дэмакратаў, лабановіч не хацеў падвяргаць пакутам і небяспецы каханую дзяўчыну. сам ен гатовы быў ахвяраваць сваёй свабодай і нават, калі спатрэбіцца, то і жыццём, але не мог дапусціць, каб праз яго стала няшчаснай ядвіся. аўтар малюе яго маладым рамантыкам, які вырашыў прысвяціць сваё жыццё барацьбе за вызваленне народа, паляпшэнню яго становішча. ядвіся ж, натура цэльная і сур'ёзная, і кахае яна ўсур'ёз, пераступаючы цераз свой страх і забабоны. яна больш актыўная за лабановіча, яна першай робіць крок насустрач, першая прызнаецца ў каханні, першая цалуе лабановіча. але ён не падтрымаў яе парыў, не дапамог каханню разгарэцца. ён перавёў усё ў жарт, а ядвіся не згодна была, каб яе каханне, такое моцнае і шчырае, засталося пустым жартам. хоць яна і была маладзейшая за лабановіча, але яна паступіла рашуча: пакуль ён адсутнічаў, яна паехала з цельшына, не пакінуўшы адраса, бо ясна зразумела, што працягу іх адносінам не будзе, а даваць падставу для вясковых плётак - гэта было абразай для яе. якуб колас сімпатызуе абодвум героям, ён з далікатнасцю і пяшчотай раскрывае іх псіхалогію, глыбока даследуе матывы іх учынкаў.