14. прачытайце прыказкі і прымаўкі. у якіх з іх гаворыцца пра вуснае маўленне і слуханне? у якіх - пра пісьмовае маўленне і чытанне? 1. са свайго языка спусціш - на чужым не зловіш. 2. што напісана пяром, не возьме і сякера. 3. зразумным чалавекам добра і пагаварыць. 4. слова - вецер, а пісьмо - грунт. 5. слухай многа, а гавары мала. 6. менш гавары - больш пачуеш. 7. чытае - як рэпу грызе. зачытайце прыказку, у якой выказана папярэджанне: перш чым сказаць, трэба добра падумаць. як вы думаеце, чаму гэта так істотна у́ размове? запішыце прыказкі, якія гавораць: трэба ўмець слухаць. як вы разумееце іх сэнс? ​

Софиевский собор был заложен в 1037 году князем Ярославом Мудрым. По преданию храм был возведен именно на том месте, где князь одержал победу над язычниками печенегами. Более десяти лет строили и украшали здание византийские и местные мастера. Только в 1049 году Киевский митрополит Феопемпт освятил величественное сооружение. София Киевская стала главным храмом страны - здесь Ярослав основал первую на Руси библиотеку, здесь велась летопись, переписывание и перевод книг, проводились церемонии восхождения князей на киевский престол, приемы послов, тут находились усыпальницы великих князей. В те времена Киевская Русь была одной из крупнейших цивилизованных держав в Европе - имела широкие торговые и дипломатические связи с государствами Запада и Востока, а многие короли Европы почитали за честь породниться с великим князем киевским.

 

Во XI-XIII веках собор неоднократно разорялся - половцами, печенегами, а особенно сокрушительному разрушению собор подвергся при захвате Киева в 1240 году татаро-монголами под предводительством хана Батыя. Храм был разрушен, но все же не уничтожен - войска Батыя "пощадили его дивную красоту".

Угроза разрушения нависла над древним храмовым комплексом в XX столетии. В начале 1930-х годов советская власть приняла решение об уничтожении Софии, лишь вмешательство Франции, которая помнила о том, что королева Анна (жена Генриха I) была дочерью основателя храма Ярослава Мудрого, не позволило уничтожить эту реликвию. Коммунисты побоялись международного скандала - так появился основанный в 1934 году Софийский музей-заповедник, здесь были начаты научно-исследовательские и реставрационные работы.

Мозаики и фрески Софийского собора были созданы в середине XI века специально приглашенными Яросалвом Мудрым из Константинополая византийскими мастерами. Христианские сюжеты развернутые на стенах собора были призваны просветить неграммотных людей из языческой, в недавнем страны, неумевших в общей массе ни читать ни писать. На стенах храма изображены сцены из жизни Христа и Богородицы, ее родителей Иоакима и Анны, апостолов Петра и Павла, Георгия Победоносца, покровителя Киева - архистратига Михаила и многих православных святых.

София неоднократно горела, перестраивалась, в XIII веке пострадала от нашествия орд хана Батыя, в XV-XVI веках стояла вобще без крыши - все это пагубным образом сказалось на фресках. До наших дней из 5000 м? фресок созданных в XI веке уцелело чуть более двух тысяч. В конце XVII века старинные фрески были забелены известью и были вновь случайно обнаружены в 1843 году когда отвалился кусок штукатурки с масляной живописью, и открылась стенопись XI века. Однако расчистка стен велась непрофесионально и рабочие кое-где удалили и фресковую роспись.

Мозаики первоночально занимали огромную площадь, однако сохранилась лишь их третья часть. Мозаичная палитра насчитывает 177 оттенков. Синий цвет состоит 21 оттенков, зеленый из 34, желтый из 23, красный из 19, золотой из 25, серебряный из 9, что свидетельствует о высоком профессиональном уровне мастеров. Кусочки смальты, выкладываемые по сырой штукатурке, ставились под разным наклоном таким образом, что лучи света, на них падающие, отражались под различными углами и создавали искрящуюся, светоносную поверхность что придает мозайкам собора особоую выразительность.

Мозаики главного алтаря, предалтарных колонн и главного купола - шедевр искусства. Центром этой прекрасной композиции вот уже много столетий является мозаичная икона Богоматери, известная под именем «Нерушимая стена». Многие века в народе существует поверье, что доколе не разрушится «Нерушимая стена», стоять и Киеву

Дуб і сасна
Увагу ўсіх, хто едзе ў горад па старой дарозе Гарадзея-Нясвіж, прыцягвае незвычайны помнік прыроды: дуб і сасна стаяць абняўшыся, ях закаханыя на ўсё жыццё. Вакол помніка - агароджа і надпіс: "Аберагаецца дзяржавай". У нашы дні тут пабудавана арка з заручальнымі пярсцёнкамі. Сюды прыязджаюць маладыя ў дзень рэгістрацыі шлюбу, каб прысягнуць на каханне, і абяцаюць зберагаць адзін аднаго так, як робяць гэта дуб і сасна на працягу стагоддзяў.

Шмат легенд звязана з гэтымі дрэвамі. У іх абавязкова прысутнічаюць закаханыя, якіх разлучылі сілаю. Адна з легенд апавядае пра тыя часы, калі ў Нясвіжы быў створаны прыгонны тэатр.

Падзеі адбываліся ў другой палове XVIII стагоддзя. У Слуцку таксама існаваў у той час прыгонны тэатр. Браты Міхал і Геранім Радзівілы часта пазычалі адзін аднаму артыстаў. На слуцкай сцэне балет развіваўся значна раней, чым у Нясвіжы, дзе спачатку аддавалі перавагу драматычнаму мастацтву. Калі ў Нясвіжы задумалі паставіць некалькі балетных спектакляў, са Слуцка прывезлі артыстаў-танцораў у абмен на таленавітых нясвіжскіх музыкантаў.

Паданне расказвае, што сярод балерын вызначалася талентам і прыгажосцю семнаццацігадовая Гануся. Стройная, з вялікім блакітнымі вачыма, якія ў танцы запальваліся агнём незвычайнага натхнення, яна пакарала сэрцы гледачоў. Не маглі застацца раўнадушнымі да вялікага таленту простай дзяўчыны нават князі і іх шматлікія знакамітыя госці. Некаторыя з гасцей спадзяваліся знайсці спагадлівы адказ на свае заляцанні і былі пакрыўджаны, калі артыстка рэзка і рашуча адмаўляла ўсім, нягледзячы на паходжанне і званні. Гэта абражала фанабэрыстых паклоннікаў, якія нават спрабавалі скардзіцца самому князю і патрабавалі адправіць яе на канюшню. Каб пазбегнуць прызнанняў у каханні, зневажальных падарункаў, танцорка вымушана была пасля спектакля хавацца ў патаемных месцах. Часта для гэтай мэты яна выкарыстоўвала старыя дэкарацыі за сцэнай.

Нясвіжскі мастак, малады прыгажун Язэп, які не аднойчы рыхтаваў дэкарацыі да спектакляў, ведаў, дзе хавалася дзяўчына. У яго сэрцы агонь кахання гарэў яшчэ з таго моманту, калі ён першы раз убачыў Ганусю ў замку. Гануся таксама марыла аб вялікім каханні, якое часта павінна была перадаваць у танцы, але ніколі яшчэ не перажывала ў сапраўдным жыцці. Яна даўно звярнула ўвагу на маладога мастака і чакала прызнання толькі ад яго. Язэп жа лічыў сябе недастойным увагі такой таленавітай балерыны. Дзяўчына здавалася яму недасягальнай зоркай, ідэалам. Больш за ўсё ён баяўся словамі прызнання абразіць, напалохаць каханую і страціць яе давер і прыхільнасць.

Такое становішча цягнулася амаль два гады. Хутка закончваўся тэрмін дагавору, і Гануся павінна была вярнуцца ў Слуцк. Адчай, які перажываў юнак пры думцы аб расставанні, дапамог яму перамагчы нерашучасць і прызнацца любай у сваім вялікім каханні. Доўгачаканыя словы ўсхваляванага хлопца знайшлі водгук у сэрцы дзяўчыны. Шчаслівыя закаханыя вырашылі звярнуцца да князя Міхала за дазволам на шлюб. Нясвіжскі князь даў згоду на вяселле, але патрэбна было ведаць яшчэ, што скажа слуцкі Радзівіл. Тут трэба зазначыць, што слуцкі князь вызначаўся хваравітай жорсткасцю ў адносінах да прыгонных. Для яго найвялікшай асалодай было слухаць енкі паднявольных, якіх сурова каралі за самую нязначную правіннасць. Здарылася самае страшнае: жорсткі князь у вялікім гневе загадаў закаваць дзяўчыну ў кайданы і даставіць яе назад у Слуцк. Пачуўшы гэта рашэнне, закаханыя вырашылі ўцякаць. Але салдаты злавілі ўцекачоў недалёка ад Нясвіжа. Апошні абдымак іх і роспач былі такімі адчайнымі, што нават сэрцы салдатаў не вытрымалі: яны плакалі разам з тымі, каго павінны былі разлучыць. Закаваную ў кайданы Ганусю павезлі ў Слуцк, а праз некалькі дзён у Нясвіжы даведаліся, што дзяўчына загінула. Ніхто дакладна не мог сказаць, што з ёй здарылася: ці яна сама дабравольна пакінула гэты свет, у якім не магла жыць без каханага, ці загінула ў страшэнных пакутах у змрочным падзямеллі.

3 той пары Язэп у любое надвор'е хадзіў на месца іх апошняга расстання і праводзіў там цэлыя гадзіны. Можа гэта ён пасадзіў і выгадаваў у памяць аб сваім адзіным каханні незвычайныя дрэвы. Фактам з'яўляецца тое, што ён адрокся ад свету, пайшоў у манастыр і ўсё жыццё аддаў мастацтву.

Дуб і сасна дажылі да нашых дзён. Расказваюць, што ў час апошняй вайны немцы хацелі вывезці гэты цуд прыроды ў Германію, але не паспелі. Неразлучныя дрэвы неаднойчы прыцягвалі ўвагу мастакоў, паэтаў, музыкантаў. На жаль, сасна ў 1999 годзе загінула.