андрэ́й тадэ́вуш банавенту́ра касцю́шка — ваенны дзеяч рэчы паспалітай, які стаў нацыянальным героем у беларусі, польшчы і зша. удзельнік барацьбы рэчы паспалітай расіі і прусіі, а таксама ўдзельнік вайны за незалежнасць зша. лідар нацыянальна-вызваленчага паўстання 1794 года ў рэчы паспалітай расійска-прускай акупацыі краіны.
касцюшка нарадзіўся ў лютым 1746 года ў рэчы паспалітай, у вёсцы на тэрыторыі сучаснай беларусі; яго дакладная дата нараджэння невядомая. у 1768 годзе касцюшка пераехаў у францыю ў 1769, каб працягнуць далейшае навучанне. ён вярнуўся ў рэч паспалітую ў 1774 годзе, праз 2 гады пасля яе першага падзелу, і заняў пасаду выхавальніка ў хатняй гаспадарцы юзафа сасноўскага. пасля таго, як касцюшка зрабіў спробу збегчы з дачкой свайго працадаўцы і быў жорстка збіты слугамі яе бацькі, ён вярнуўся ў францыю. у 1776 годзе касцюшка пераехаў у паўночную амерыку, дзе прыняў удзел у вайне за незалежнасць зша ў званні палкоўніка кантынентальнай арміі. будучы дасведчаным ваенным інжынерам, ён распрацоўваў і камандаваў будаўніцтвам самых сучасных умацаванняў, у тым ліку форта ў вест-пойнце, нью-ёрк. у 1783 годзе, у знак прызнання яго заслуг, кантынентальны кангрэс вылучыў яго ў брыгадныя генералы.
вярнуўшыся ў 1784 годзе на радзіму, касцюшка далучыўся да арміі рэчы паспалітай у званні генерал-маёра ў 1789 годзе. праз два гады пасля вайны расіі з рэччу паспалітай, якая прывяла да другога падзелу федэрацыі, ён арганізаваў паўстанне ў сакавіку 1794 года, узначаліўшы яго. расійскія войскі захапілі яго ў бітве пад мацяёвіцамі ў кастрычніку 1794 года. паражэнне паўстання касцюшкі ў лістападзе 1794 прывяло да трэцяга падзелу рэчы паспалітай, які спыніў незалежнае існаванне польскага каралеўства і вялікага княства літоўскага. у 1796 годзе, пасля смерці расійскай царыцы кацярыны вялікай, касцюшка быў памілаваны яе пераемнікам паўлам i і эміграваў у зша. у 1798 годзе касцюшка напісаў завяшчанне, якое пакінуў свайму блізкаму сябру томасу джэферсану, які раздзяляў яго ідэалы правоў чалавека. паводле завяшчання ён пакідаў усе свае амерыканскія актывы на вызваленне і адукацыю амерыканскіх рабоў. у рэшце рэшт ён вярнуўся ў еўропу і жыў у швейцарыі да сваёй смерці ў 1817 годзе.
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Выписаць злучники з мастацкай литаратуры(назва твора)
і, як, а, што, якіх, каб, ці, калі, дзе, бо
(м. гусоўскі "песня пра зубра")