(1. адзначце радкі, у якіх выразы з’яўляюцца словазлучэннямі: 1) блакітны небакрай; 2) самы цікавы; 3) сонца ўзышло; 4) няхай прыязджае; 5) некалькі слоў.2. адзначце словазлучэнні, у якіх дапушчаны памылкі ў кіраванні: 1) больш пяці кілаграмаў; 2) дом на тры паверхі; 3) захварзць на грып; 4) чуць сваімі вушамі; 5) сумаваць па маці.3. адзначце словазлучэнні, у якіх галоўнае слова кіруе галоўным: 1) халодны дзень; 2) вучыцца добра; 3) глядзець тэлевізар; 4) хатка бабра; 5) жаданне .4. адзначце неразвітыя сказы: 1) у хаце цѐпла.2) заспявалі птушкі.3) вечар надышоў хутка.4) дзень цѐплы.5) чалавек ціхі і спакойны.5. адзначце сказы, у якіх дзейнік выражаны назоўнікам у назоўным склоне: 1) і ўсѐ навокал ажыло і павесялела.2) нішто жывое не траціць дарэмна апошніх дзянькоў.3) шумяць бярозы пад паветкай.4) бабіна лета настала.5) надарылася і навальніца з імклівым дажджом, доўгім громам.6. адзначце радкі, у якіх на месцы пропуску ставіцца працяжнік: 1) найлепшае сведчанне таму _ праца самога якуба коласа.2) талент _ гэта не толькі праца, а і мужнасць.3) на лісточку ззяе кропелька, ды кропелька _ не вадзяная.4) возера свіцязь! ты _ беларускае мора, невялічкае, але чыстае.5) сосны _ нібы воіны на варце цішыні і вечнага спакою.7. адзначце сказы, у якіх правільна падкрэслены галоўныя члены: 1) у паветры было ціха.2) настаўнік спыніўся з вучнямі ў лесе. 3) некаторыя з пачаткоўцаў ледзь бліснулі ў друку і зніклі.4) мне часта даводзілася бачыць янку купалу на розных сходах.5) ноч была халодная і цѐмная.8. адзначце сказы з недапасаванымі азначэннямі: 1) веснавая цѐплая ноч толькі што апранула зямлю.2) дальнія хвойнікі былі зацягнуты шызай смугой.3) пракоп не мог не паддацца жаданню прысесці на спілаваным пні.4) гукі песні ўразаліся ў цішыню ночы і плылі за рэчку.5) па вузкім беразе вузкая сцежка вяла да прымкнутага чоўна.10. адзначце сказы, у якіх выказнік ужыты ў правільнай форме: 1) розная драбяза ляціць групкамі.2) большасць дрэў паспяваюць вырасці і даваць плады.3) мінулі пяць стагоддзяў.4) трое байцоў стаяла пры абозе.5) васіль з ганнай гаварылі, не хаваючы трывогі.11. адзначце двухсастаўныя сказы: 1) гэта было добра вядома і без гадзінніка.2) але навальніцы ўлетку кароткія.3) дзень быў ясны, блакітны.4) легендарнае возера свіцязь! 5) авѐс зжалі нядаўна.13.адзначце сказы, у якіх аднародныя члены выдзелены (або не выдзелены) коскамі правільна: 1) бруіцца сярод зыбкіх тарфяных берагоў блізкая рака, ціхая, але вяртлявая.2) бялявыя, зімовыя хмары нізка навіслі над змярцвелаю зямлѐю.3) хадзіла ў вѐскі, на хутары несла моладзі жывое слова праўды.4) юлька падкінула асколак у руках і ціха прамовіла.5) бярыце кветкі ды ідзіце да абеліска.14. адзначце сказы, у якіх правільна вызначана сінтаксічная роля выдзеленых слоў: 1) на палессе насоўваўся вечар, засцілаючы лес, і сухое поле. – аднародныя дапаўненні.2) крыштальныя крыніцы, быстрацечныя рэчкі і жвавыя ручайкі поўняць тваю неўгамонную сілу. – аднародныя дзейнікі.3) кожная пара года па-свойму прывабная, прыгожая. – аднародныя азначэнні.4) некуды клічыць, вабіць цябе жыццѐ, і ўздымаюцца грудзі ад глыбокага дыхання. – аднародныя выказнікі.5) вясна – малады вір жыцця, імклівы рух наперад. – аднародныя выказнікі.15.адзначце сказы, у якіх знакі прыпынку пры абагульняльных словах пастаўлены правільна: 1) мова наша неўміручая, бо яе захоўваюць усе: сялянка, што спявае песню, вучоны, які складае слоўнік, дзяды, што пра мінулае.2) лес для мяне стаў усім – і домам, і школай, і месцам шматлікіх дзіцячых забаў.3) і матчыны словы, і ласка яе, і такі знаѐмы і пах – усѐ гэта вярнула івану адчуванне радасці жыцця.4) у холад і ў спѐку, у дождж і пасля дажджу, удзень і ўночы, летам і зімой заўсѐды прыгожы наш край.5) і куды ні зірнеш: на купіны верасу, на кусты, на трухлявыя пні – усѐ было заплецена павуціннем1) мінуўшы сяло, сцѐпка выйшаў у поле. (2) бяскрайнія прасторы ляжалі перад ім, пазіралі на яго незлічонымі вачыма, пазіралі маўкліва і ўдумна. (3) і неяк маркотна стала сцѐпку. (4) усѐ, што было найдаражэйшае ў яго жыцці: дзяцінства, таварышы, сям’я, аленка – засталося дзесьці там, пад саламянымі стрэхамі, што пакрыху пачыналі знікаць з вачэй. (5) ідзе сцѐпка то чыгункаю, то вузенькаю сцежкаю, мінае чырвоныя домікі будучнікаў, пераезды, купкі дрэў, а перад ім раскрываюцца ўсѐ новыя і новыя малюнкі незнаѐмых краявідаў.17. выпішыце з тэксту тры словазлучэнні, якія схеме “назоўнік(гал.слова) + назоўнік”.18. знайдзіце ў тэксце аднасастаўны сказ. запішыце яго нумар, від і граматычную аснову.

170 гадоў таму ў брэсце служыў рускі паэт а. с. грыбаедаў . навакольная прырода , рэдкія маляўнічыя віды , рака буг , мястэчка цярэспаль , прыгожыя астраўкі дуброў і вязаў гаяў , аддаленыя сядзібы , лясы і даліны выклікалі ў паэта радаснае настрой і натхнілі яго на напісанне « лістоў » , дзе ён з вялікай цеплынёй кажа аб бярэсце . значыць, яшчэ ў часы , апісаныя а. с. грыбаедавым , горад называўся бярэсце , як сведчанне таго , што на гэтым месцы шмат - шмат стагоддзяў таму вялася нарыхтоўка бяросты ( бярозавай кары). праўда , пры археалагічных раскопках старажытнага бярэсця не выяўлена ні адной берасцяной граматы , а ўсе пісьмовыя дакументы , знойдзеныя там , былі напісаны на скуры , пергаменце і дрэве. такім чынам , першапачатковае здагадка няправільна. многія навукоўцы вылучаюць зараз новую версію паходжання назвы - ад расліны бярост . так у старажытнасці мясцовыя жыхары , для якіх характэрны палескі гоман , называлі дрэва вяз , або ільм . яшчэ і ў нашы дні пажылыя людзі брэсцкага, кобрынскага, драгічынскага , іванаўскага раёнаў дрэва вяз называюць бяросты. у цяперашні час у навакольных лясах сустракаюцца адзінкавыя асобнікі гэтых магутных раслін. затое ў гэтых раёнах бярост ( вяз ) з'яўляецца асноўнай драўнянай пародай , што ўпрыгожвае вуліцы вёсак і вёсак. увесь гэты край у старажытнасці называўся берасцейскай зямлёй , якая ўваходзіла ў свой ​​час у склад валынскага княства. такія назвы ў старажытных славян не адзінкавыя. драўніна вяза здаўна славіцца сваёй даўгавечнасцю. палі , зробленыя з вяза і кедра , ужо цэлыя стагоддзя трымаюць на вадзе многія будынкі горада венецыі. а толченый кара вяза не раз ратавала нашых продкаў ад галоднай смерці. пад кіевам у x - xi стагоддзях паўстала селішча берастова, былая летняя рэзідэнцыя кіеўскіх князёў , пабудаванае на пячэрскай гора . цяпер гэта кіева- пячэрская лаўра.

Васіля Дзятла — адзін з самых цікавых і супярэчлівых у рамане Івана Мележа «Людзі на балоце». У пачатку рамана перад намі Васіль поўны энергіі, жыццёвых сіл, перакананасці ў тым, што сваімі рукамі ён забяспечыць лепшае жыццё сабе і блізкім. Ужо пры першым знаёмстве з Васілём адчуваецца яго ўпартасць, заўзятасць, працавітасць. Асабліва прываблівае ў Васілю яго працавітасць. У сцэнах касьбы, пілавання дроў, малацьбы I. Мележ выяўляе духоўную моц і маральнае хараство свайго героя. Працоўныя клопаты і руплівасць сталі для хлопца нормай жыцця. Невыпадкова ў працы Васіль шукае збавення ў хвіліны роспачы і адчаю, праз працу юнак выяўляе сваю радасць, сцвярджае як чалавека.

У той час, калі Васіль станавіўся гаспадаром, прыйшло да яго каханне, якое прынесла хлопцу многа радасці і болю. Чыстым, сарамлівым, непасрэдным паказаны Васіль у сцэнах спаткання з Ганнай. Ён моцна кахаў дзяўчыну, бо пасля цэлага дня працы, змораны, бег на спатканне, прастойваў да світання. Толькі аб ёй думаў ён, калі сядзеў у «юравіцкай баковачцы», да яе спяшаўся пасля вызвалення. Невымерны боль перажыў хлопец, калі Ганна выйшла замуж за Яўхіма.

Аднак не ўсё прываблівае ў Васілю. Абурэнне выкліка'юць яго абыякавасць да людзей, эгаізм, карыслівасць. Ён шкадуе лыжку мёду хвораму дзіцяці, заворвае кавалак Глушаковай зямлі, баючыся, каб яе не аддалі каму-небудзь іншаму.

 

У Васіля склалася свае ўяўленне пра шчасце. Шчасце, на яго думку, грунтуецца на матэрыяльным разліку. Дасягнуць свайго хлопец збіраецца стараннасцю і працавітасцю на добрым кавалку зямлі. Імкненне прыдбаць кавалак урадлівай зямлі такое моцнае, што Васіль не палохаецца ні пагроз Карчоў, ні бандытаў, менавіта за гэту зямлю ён уступае ў бойку з Яўхімам. Ён лёгка паверыў нагаворам, што Чарнушкава красуня ідзе за Карча з ахвотай, каб быць першай багачкай на сяле. Адзінае, што готы разрыў з Ганнай даўся яму нялёгка: душа яго разрывалася ад болю.

Вобраз Васіля ў рамане дадзены ў развіцці. Але мяняецца Васіль марудна, бо не так лёгка было адмовіцца ад таго, што здавалася вечным, надзейным. Замкнёнасць, панурасць — рысы характару Васіля. Аднак лінія развіцця характару ў творы вызначана. У хлопца з'яўляецца перакананне, што за свае правы, свае шчасце трэба змагацца.

Другім цікавым вобразам у рамане «Людзі на балоце» з'яўляецца вобраз Ганны Чарнушкі.

Ганна — дзяўчына вельмі прыгожая знешне, жыццядзейсная, дзёрзкая, няўрымслівая натура, якая нясе ў сабе, нягледзячы на цяжкія ўмовы жыцця, душэўную і маральную прыгажосць, з'яўляецца сапраўды «найпрыгажэйшай кветкай Палесся», здольнай глыбока кахаць і пакутаваць.

3 першых старонак рамана мы даведваемся, што Ганна — дачка бедняка, прыгожая, «крамяная» дзяўчына, «ганарліўка», якую паважалі і любілі куранёўскія жанчыны за сталасць меркаванняў, за цвёрды погляд на жыццё, самастойнасць разважанняў. Хлопцы ж і гарнуліся да Ганны і нібы пабойваліся яе: стрымлівала Ганніна задзірыстасць, асцерагаліся і яе вострага язычка.

 

Ганна Чарнушка з дзяцінства зведала цану кавалку хлеба, зразумела, як цяжка жыць беднаму чалавеку. Гэта дзяўчына з залатымі, працавітымі руками У творы бачым яе ў асноўным за працай: на сенажаці, у полі, за малатарняй у Карчоў, у ягадах, у клопатах па гаспадарцы.

Гераіня прываблівае нас не толькі сваёй знешняй прыгажосцю, але і ўнутранай, духоўнай. Пачуццё чалавечай годнасці, дзявочага гонару, самастойнасці і незалежнасці меркаванняў выяўляе яна ва ўзаемаадносінах з куранёўцамі. Каханне да Васіля стала для яе той вялікай радасцю, адчуваннем бясконцасці жыцця. Дабрыня, спачуванне, душэўная чысціня, умение разумець каханага, ахвяраваць усім для яго — усе гэтыя якасці ўласцівы Ганне.

Хараство Ганны — у яе здольнасці адгукацца на чужую бяду, чужы боль, падтрымаць у цяжкую хвіліну. Дзяўчына вылучаецца пачуццём чалавечай годнасці. Яна заўсёды дбала пра тое, каб не прынізіць сябе, каб не згубіць сваю годнасць, пры неабходнасці умела пастаяць за сябе, не дацца у крыўду. Нездарма Яўхім называў Ганну «зрэбнай каралевай».

Ганна вылучаецца сур'ёзным роздумам над жыццём. Яна чуйна адгукаецца на тое новае, што несла людзям савецкая ўлада. Дзяўчына ўсё імкнецца зразумець, асэнсаваць. Карыслівасць і разлік ніколі не кіруюць яе ўчынкамі. Не можа не захапляць Ганна сілай свайго кахання. Аўтар любуецца дасціпнасцю сваёй гераіні, не раз у рамане гучыць ухвала яе красамоўству. У голасе дзяўчыны пісьменнік вылучае безліч інтанацый, якія раскрываюць багатае ўнутранае жыццё, выяўляюць адносіны дзяўчыны да тых, з кім яна гаворыць.

Высока ацэньваючы вобраз Ганны Чарнушкі як сапраўдную ўдачу Івана Мележа, крытык Алесь Адамовіч зазначыў: «Усё лепшае, што ёсць у нашым народзе, нясе Ганна». Сапраўды, у мележаўскай гераіні можна навучыцца мудрасці і разважлівасці, рашучасці і працавітасці, уменню пераадольваць перашкоды, змагацца за сапраўднае шчасце, здольнасці адклікнуцца на чужую бяду, самастойнасці ў думках і ўчынках.