Установите соответствующий порядок расположения таксонов для животных:

Царство животные 
Тип хордовые
Класс млекопитающие
Отряд хищные
Семейство псовые
Род лисица
Вид лисица обыкновенные

Ледяные ветра, многолетняя мерзлота, переменчивая погода и вечно волнующееся северное море — неотъемлемые спутники Ненецкого округа и прилегающей к нему тундры (рис.0) —наложили свою печать на животный и растительный мир этого региона, оставив выживать его самых выносливых представителей. Для этой местности более всего характерны обитатели тундры и лесотундры, встречаются таежные животные и жители арктических пустынь. Ненецкому климату свойственны длинные (до 220–240 дней) зимы и низкие среднегодовые температуры, отчасти благодаря которым на этой территории сохранились редкие и исчезающие виды северных животных.

Наземные млекопитающие — мирные и хищные

По сведениям ученых в НАО живет 31 разновидность млекопитающих, живущих на земле. Подавляющее большинство из них — грызуны, среди которых чаще остальных встречаются полевки и лемминги (рис.1) —представители подсемейства хомяковых из отряда полевковых, с виду похожие на помесь хомяков и мышей. У них короткие лапы и маленькие уши, спрятанные в густом пестром или серовато-коричневом меху. Грызуны, живущие в НАО, предпочитают создавать гнезда под слоем снега, питаются корнями растений и живут по 1–2 года. Им нередко приписывают миф о «самоубийстве леммингов» и говорят, что их популяция прямо пропорциональна количеству хищников, обитающих в тундре — горностаев, песцов и сов.

Из отряда млекопитающих хищников в НАО наиболее многочисленны песцы, горностаи (рис.2), волки и лисы, представляющие основной промысловый интерес. В таежном регионе водятся бурые медведи, в лесотундре — белые. Белыемедведи — подвид, находящийся в угрожаемом положении, популяцию которого исследователи возможными силами поддерживают на охраняемой территории Ненецкого заповедника.

Наиболее многочисленные представители копытных — лоси и северные олени (рис.3), питающиеся ягелем и другими лишайниковыми. Одомашненные северные олени для жителей НАО — источник мясомолочных продуктов, шерсти и рогов, а так же распространенные ездовые животные.

Обитатели рек и морей

В Белом, Печорском и Баренцевом морях, омывающих округ, обитают млекопитающие белухи, морские зайцы, тюлени и атлантические моржи. В реках и озерах водится около 30 типов рыб. К промысловым проходным относят семгу и омуля, к местным промысловым — окуня, щуку, язя, пелядь, нельму и сига.

В прибрежных морях обитает до полусотни промысловых рыб: сельдь, камбала, корюшка и навага, а так же внушительное число водных беспозвоночных, ракообразных и много моллюсков. Среди исчезающих видов осетровых, характерных именно для Ненецкого округа, числится стерлядь (рис.4), чья популяция крайне немногочисленна из-за чрезмерно активной промысловой добычи.

Птицы — промысловые и непромысловые

В Ненецком округе водится более 160 видов птичьих, из которых около 100 видов гнездятся в данном регионе, а 25 видов — и зимует. Наиболее часто встречаются воробьи и кулики, из промысловых водоплавающих птиц распространены гуси и утки. Еще одна характерная для НАО птица — белая куропатка(рис.5), меняющая окрас в зависимости от сезона с белого (зима и межсезонье) до красно-коричневого (период весеннего спаривания) и пестро-бурого (лето и ранняя осень). Самки куропаток меняют оперение раньше самцов и обычно меньше последних по размерам.

Земноводные и рептилии

В лесотундре НАО повсеместно встречаются жабы и травяные лягушки, а из рептилий распространена только живородящая ящерица (рис.6) красно-коричневого окраса со светло-желтым брюшком. Земноводные и рептилии зимуют в укрытиях, которые они выкапывают в почве в межсезонье, питаются преимущественно насекомыми и червями и подолгу плавать в ледяной воде.

Редкие и малоизученные виды

Ненецкий заповедник —охраняемая зона данного региона площадью 313 400 гектаров, охватывающая и островную часть суши, и морскую акваторию. Здесь наблюдаются некоторые представители нарушенных тундровых и морских экосистем мира.

На территории Ненецкого природного заповедника обитает несколько десятков видов редко встречающихся и исчезающих птиц, среди которых белощекая казарка, белоклювая гагара, пискулька и малый лебедь. Малый (тундровый) лебедь (рис.7) —представитель семейства утиных, с виду напоминающий небольшого кликуна с желто-черным клювом и обитающий исключительно на территории России.

Из исчезающих китообразных в двухкилометровой акватории Белого моря, омывающей Ненецкий заповедник, встречаетсянарвал («морской единорог») (рис.8) — млекопитающее с массивным бивнем, назначение которого пока не определено исследователями. Ежегодно в заповеднике можно наблюдать белых медведей и северных бутылконосов — крайне редких представителей отряда клювокрылых, питающихся преимущественно кальмарами.

11

1.Ферменттердің жалпы қасиеттері.

2.Ферменттің активтік орталығы

3.Ферменттердің қазіргі атаулары мен жіктелуі

Ферменттер тірі клеткаларда пайда болатын және организмдегі биохимиялық процесстерді жылдамдататын белок тектес биологиялық катализаторлар. Олар организмдегі жекелеген химиялық процесстердің жүруін және бүкіл зат алмасу процесстерін тездетеді.

Фермент деген терминді ғылымға 19-ғасырдың басында Я.Б.Ван Гельмонт деген химик енгізген. Бұл сөз латынның Ферментацио-газ бөле отырып ашу деген сөзінен шыққан. Сонымен бірге әдебиетте энзим деген сөз де қолданылады. (эн-ішінде, зиме-ашытқы ) Ферменттерді зерттейтін ғылым саласын энзимология деп атайды.

Ферменттер клетканың тек белгілі бір аудандарында ғана шоғырланған, мысалы тыныс алу ферменттері митохондрияда , белок синтезіне қатысты ферменттер рибосомада шоғырланған.

Ферменттер белок тектес заттар болғандықтан белоктарды бөліп ал әдістерін ферменттерге де қолданылады. (Диализ, тұндыру, хроматография, электрофорез.)

Ферменттер химиялық табиғаты жағынан – белоктық заттар. Ферменттердің тездеткіштік қасиеті оның молекуласында белок барлығына байланысты.

Ферменттер де белоктар тәрізді қарапайым және күрделі болып екі топқа бөлінеді.

Қарапайым ферменттердің молекуласы тек қана белоктардан тұратын бір компонентті ғана болады. Бұларға жататындар- рибонуклеаза, пепсин, амилаза.

Күрделі ферменттердің молекуласы 2 компоненттен тұрады.Белоктық бөлігін апофермент ал белоксыз бөлігін кофермент деп атайды.

Биохимиялық реакцияларда коферменттер 2 түрлі қызмет атқарады.

олар ферменттің активті орталығын қалыптастырады.Жекелеген атомдарды бір субстраттан екіншісіне тасымалдауға қатысады.

Ферменттердің аса тұрақсыздығына байланысты әсері де көптеген факторларға тәуелді келеді. Температураның әсері. Ферменттің ең жоғары активтігі 36-400С байқалады.

Ортаның рН –ның әсері. Әрбір ферменттің өте жоғары

активтік көрсететін қолайлы рН аймағы бар. Мысалы, пепсин рН-1,5 – 2,5; трипсин рН –8, 0-9,0, сілекей амилазасы рН- 6,9 –7,0, уреаза рН – 7, 2-8,0 болғанда ең жоғары активтік көрсетеді.

Талғампаздығы іріктеушілігі. Әрбір фермент, құрылысы жағынан ұқсас тек белгілі – бір субстратқа, немесе заттар тобына ғана әсер етеді. Мәселен, уреаза ферменті бір ғана несеп кәрінін ыдырау реакциясын катализдейді. Ферменттің талғаушылық қасиетінің биологиялық маңызы өте зор, өйткені ферменттер осындай қасиетінің арқасында зат алмасу процесін реттеп отырады. Ферменттің активтігін ортада әртүрлі қоспалардың болуына байланысты. Ферменттің активтігін жоғарылататын заттарды активаторлар, ал баяулататындарды немесе тежейтіндерді ингибиторлар / бөгегіштер деп атайды. Активаторлар ферментативтік реакциялардың жылдамдығын арттырады. Активаторлар талғаулы/ специфические/ және талғаусыз / неспецифические/ болып екіге бөлінеді. Бөгегіштер ферментативтік реакцияларды ішінара, немесе толық тежейді. Талғаулы бөгегіштерге антиферменттер – антипепсин, антитрипсин және т.б жатады. Талғаусыз бөгегіштерге ферменттердің улы заттары /НСN, KCN, NaCN/, ауыр металдардың иондары, сульфидтер және т.б жатады.

Ферменттердің активтігін өлшеу. Ферменттердің активтігі өте жоғары. Олардың шапшандатқыш активтігін сипаттау үшін, «айналым саны» деген ұғым қолданылады. «Айналым саны» деп І моль ферменттің әсерінен І минут уақытта өзгеріске ұшырайтын субстраттың мөлшерін/ моль санымен есептегенде/ айтады. Мысалы, кейбір таза ферменттің «айналым саны» мынандай :

КаталазаН2025 000 000

ПепсинКазеин 40000

Ферменттің активтік орталығы деп оның молекуласының субстратпен түйісетін бөлігін айтады. Реттегіш орталық активтік орталықтан едәуір қашықтықта орналасады. Аллостерлі ферменттер реттегіш орталығы арқылы модулятордың / эффектордың/ молекуласымен байланысқа түседі.

Ферменттердің қазіргі атаулары мен жіктелуін 1961ж Халықаралық биохимиялық Одақтың Комиссиясы бекіткен.

Жаңа жіктеу бойынша бізге белгілі ферменттердің барлығы алты класқа бөлінеді :

Оксидоредуктаза – сутегінің атомдарын немесе электрондарды бөліп және қосып алу арқылы субстраттың тотығу – тотықсыздану процесін үдететін фермент.Трансфераза – атомдардың түрліше топтарының тасымалдану реакциясын катализдейтін фермент.Гидролаза – заттардың түрліше топтарының гидролизіне қатысатын фермент.Лиаза – еселенген байланысты түзе немесе бұза отырып, түрлі атомдар тобын қосып немесе ажыратып алу реакциясын катализдейтін фермент.Изомераза –изомеризация реакциясын катализдейтін фермент.Лигаза /синтетаза/ – АТФ энергиясының есебінен түрлі заттардың синтезделу реакциясын шапшандататын фермент.