Параграф 45, 46 – Определить и записать в тетрадь: 1.Состав Европейского Юга (Северокавказский экономический район) 2. Особенности климата и наличие разнообразных ресурсов 3. Охарактеризовать население Европейского Юга (численность, национальный состав, плотность населения, урбанизация, миграция, соотношение по полу)

(1254—1324)

Марко Поло - сын венецианского купца, ведшего обширную торговлю со странами Ближнего Востока и Средней Азии. Его отец Никколо и дядя Маттео в середине ХIII века совершили путешествие ко двору монгольского хана Хубилая. Занятые торговыми делами и лишенные литературных купцы, не вели записей о путешествии, и единственным результатом было письмо хана к римскому папе, которое они привезли с собой.

По счастливой случайности, отправляясь в путешествие вторично, они взяли с собой семнадцатилетнего сына Никколо — Марко.

Экспедиция отправилась в путь в 1271 году. Из Венеции путешественники направились в Лайаццо (ныне Джейхан в Турции) и оттуда по суше в христианское королевство Армению (то есть в Малую Армению, расположенную в истоках Евфрата, которую следует отличать от Великой Армении на Кавказе). Оттуда через Эрзрум путешественники перешли на территорию завоеванную монголами. Багдад, разрушенный тринадцать лет назад, был уже к тому времени восстановлен. В устье Евфрата путешественники сели на корабль и направились в персидский порт Ормуз, который тоже находился под властью монголов, впрочем, как и вся Персия. Из Ормуза Марко Поло на волах и лошадях отправился в глубину Азии. Он ехал через Хорасан, расположенный между нынешним Ираном и Афганистаном; на высоте 3000 метров перешел Памир и добрался до города Кашгара в Туркестане (ныне Западный Китай).

Следующий участок пути был чрезвычайно трудным: предстояло пересечь пустыню Такла-Макан, горы Наньшань и пройти краем пустыни Гоби. Оттуда вдоль реки Хуанхэ экспедиция добралась до Пекина. Умный и ловкий Марко Поло немедленно представился хану Хубилаю и, встретив с его стороны благожелательное отношение, предложил хану свои услуги. Хубилай, учитывая необходимость поддерживать отношения с Европой, принял предложение молодого человека, и Марко Поло стал монгольским чиновником. Это позволило ему совершить множество поездок по Китаю и близко узнать страну. Двенадцать лет провел Марко Поло при дворе хана.

Шөлейттену – адамның шаруашылық әрекетінің ықпалымен өсімдік жамылғысы сиреп, шөлге ұқсас ландшафттардың пайда болуы. Дүниежүз. климаттың өзгеруі мен оның қуаңдануының өсуіне байланысты Шөлейттену процесі қарқынды жүруде. Шөлейттену нәтижесінде биологиялық өнім мен түр саны азайып, топырақ құнарсыздана бастайды. Қазіргі кезде құрлық бетінің 1/3 бөлігінде топырақтың құнарлы қабатының жоғалу қаупі бар, ал оның әсерінен Жер шары халқының 1/5 зардап шегуі мүмкін. Соңғы 50 жыл бойында дүние жүзінде 800 миллион га-дан астам жер Шөлейттенуге ұшыраған. Мұның негізгі бөлігі Африка құрлығына келеді. Мысалы, Сахара шөлі оңтүстікке қарай 650 – 700 км шамасында жылжыған, ғалымдардың болжамы бойынша 2020 жылы Оңтүстік Африканың 60 миллион тұрғыны жарамды жерлердің Шөлейттенуі салдарынан өздерінің атамекенінен басқа аудандарға қоныс аударуға мәжбүр болады. Шөлейттену процесі Орталық Азия елдері мен Қазақстанда да жылдам қарқынмен дамуда. Түрікменстанда ұзындығы 1000 км Қарақұм каналының бойында 100 км-лік аймақта топырақ қайталама сортаңданып, шөлге айналды. Арал теңізінің деңгейі 14 м-ге төмендеп, аумағының азаюы салдарынан 2,5 миллион га-дан астам жер қу тақырға айналды. Бұл өңірден жыл сайын 75 миллион т. тұз желмен көтеріліп, 100 км және одан да шалғай өңірлерге жайылуы салдарынан Шөлейттену процесі одан әрі үдей түсіп отыр. Арал түбінің тұзы Тянь-Шань мен Памирдің мұздықтарына жетіп, олардың еруіне ықпалын тигізуде; Арал өңірі тұздарының тіпті Солтүстік мұзды мұхиттан да табылғаны анықталып отыр. Сондықтан БҰҰ-ның эксперттері Орталық Азия аумағындағы елдер өзара бірлесу арқылы кешенді іс-қимылға (орман-мелиорац., гидро-тех., сексеуіл егу, т.б.) және табиғатты ұтымды пайдалануға (малды жайып бағуды реттеу, жер-су қорларын тиімді қолдану, т.б.) тезірек көшсе ғана бұл мәселе оң шешімін тауып, нәтижесін береді деген тұжырым жасады. Шөлейттену процесінің кең етек алуына байланысты дүние жүзінде 17 маусым – Шөлейттенумен күрес күні деп белгіленіп, 1997 жылы “Шөлейттенуге қарсы күресу” туралы Конвенция қабылданған. Қазіргі уақытта дүние жүзінің эколог-ғалымдары Шөлейттенуді мүмкіндігінше тежеу үшін күш салуда. Мысалы, ауыл шаруашығы әдісі, яғни, тақырланып қалған және адам пайдаланбайтын жерлердің көлемін азайту үшін – терраса салу жиі қолданылады, т.б.