Внутренняя и внешняя политика : хак назар хана ​

при хане хакназаре были налажены торговые связи и установлены полити­ческие отношения казахского ханства с москвой. в 1569-1573 годах в казахском ханстве побыва­ли послы семен мальцев и третьяк чебуков. во второй половине xvi века торговые связи с казахстаном и средней азией осуществляли купцы бра­тья строгановы. царь иван грозный выдал строгановым грамоту на беспошлинную торговлю с казахами. направив к хану хакназа­ру послов, иван грозный поручил им заключить с казахским хан­ством военный союз для борьбы с сибирским ханом кучумом. это говорит о том, что царь хотел установить постоянные дип­ломатические отношения с казахским ханством.

политика объединения казахских племен хакназар хана.

хан хакназар продолжил политику объединения казахских племен. в период правления хана хакназара наблюдался определенный подъем во внутренней и внешней жизни казахского государства. в середине xvi века казахи занимали не только среднее течение сырдарьи, но и кочевали в могулистане. стремление могульского хана абд ар-рашида вытеснить их из могулистана и послужило причиной казахско-могульской борьбы. в это же время участившиеся грабительские походы ойратов на жетысу разорили население этого региона. неудачи в войне с могулистаном, беспрерывные нашествия ойратов к по­степенной потере ханом хакназаром большей части жетысу. не­смотря на это, и в конце 70-х годов xvi века западная часть же­тысу, районы рек чу и талас оставались под властью хакназара.

учитывая создавшееся политическое положение, хан хакназар внес изменения во внеш­нюю политику страны. было решено нормализовать отношения с давними противниками - потомками хана шайбани. хан приоста­новил военные действия, направленные на захват города ташкен­та. хан бухары абдаллах ii и хан хакназар заключили «клятвенный союз», по которому обе стороны обязались поддерживать друг с другом мирные отношения. казахское насе­ление одобрительно отнеслось к инициативам хакназара. при прав­лении хакназара прекратились военные действия с узбеками, воцарился мир. оживились торговые отношения между казахами и узбеками. начали развиваться хозяйственные связи двух стран. та­кая политика казахского ханства оказала большое влияние на улучшение его внутреннего и внешнего положения, восстановле­ние хозяйства и его дальнейшее развитие. в это время завязалась борьба между ханом бухары абдаллахом ii и баба-султаном, владевшим ташкентом. баба-султан на­чал войну против абдаллаха ii с целью отделиться от хана буха­ры и править ташкентом единолично. хан хакназар внимательно следил за действиями узбекских ханов, оказывая поддержку то абдаллаху, то баба-султану, чтобы ослабить обоих. собрав боль­шое войско, узбекский хан абдаллах в 1579 году начал поход про­тив баба-султана. казахский хан хакназар поддержал абдалла­ха, и тот в подарил хакназару несколько владений в туркестанском регионе. но когда правитель ташкента баба-сул­тан передал в дар казахскому ханству города туркестан и сауран, то хакназар послал свои войска во главе с казахскими султанами в поддержку его. во второй половине 1579 года, узнав о намерении казахских султанов поддержать хана абдаллаха, баба-султан убил казахского султана джалима и двух его сыновей, а также двух сыновей хана хакназара. тайно подосланные баба-султаном в ханскую орду люди убили самого хана и всех его родственников.

заключение.

таким образом, в период правления хакназар хана казахское ханство укрепляет свои позиции. расширилась территория ханства. земли казахов простирались на западе до яика (урала), на севере – по рекам ишим и нура, на востоке охватывали чингистай, и чу, а на юге – окрестности туркестана. в вопросах внешней и внутренней политики новый хан сохранил линию своего отца, пытаясь восстановить права казахов на земли. хакназар внес большой вклад в укрепление авторитета казахского ханства среди других государств

Стрельцы поначалу были на ее стороне, ближайшее боярское окружение, получившее бразды правления из рук регентши, тоже стояло за Софью. Обстановка накалялась, поскольку обе стороны затянувшегося противостояния подозревали друг друга в намерениях развязать для разрешения спора кровавую разборку.

Вскоре Петр издал указ и уже в качестве царя призывал всех стрелецких полковников предстать перед ним, иначе угрожал казнью. Софья в свою очередь пообещала порешить каждого, кто на такое решится. Некоторые все же ослушались, и поехали на аудиенцию к Петру. Видя, что дело не выгорает, Софья попыталась было сама переговорить с братцем, но ее к нему не пустили верные Петру стрельцы. Постепенно на сторону нового царя перешли все военно-политические силы, кроме начальника стрелецкого приказа Федора Шакловитого, остававшегося верным Софье и удерживавшего стрельцов в Москве. Но Петр с верных людей устранил и его. Шакловского арестовали, до с пристрастием и после пыток обезглавили.

Татар-моңғол тайпаларының саяси жағынан басын біріктіріп, моңғол феодалдық мемлекетінің негізін салушы Темужін болды. Ол 1155 ж. ірі ноян Есугей батыр отбасында туған.

Темужін ер жете келе қол астына моңғолдардың барлық тайпаларын біріктіреді. 1206 ж. көктемде Онан өзені жағасында Темужінді жақтаушы моңғол ақсүйектерінің құрылтайы болып оны Шыңғыс хан деген атпен моңғолдардың әміршісі етіп жариялайды. Шыңғыс хан әскери-ұйымдастыру принципін мемлекеттік құрылыстың негізі етіп алады. Елдің бүкіл жері мен халқы он қанат (барунғар), сол қанат (жоңғар) және орталық (гол) атты үш әскери әкімшілік округке бөліп, әрбір округте он мың адамнан тұратын бірнеше түмгелер (түмендер) болды. Олар өз кезегінде «мыңдық», «жүздік», «ондықтан» тұрды.

1207—1208 жж. қысында Шыңғыс ханның үлкен баласы Жошы Енесей қырғыздарын және Сібірдің оңтүстігіндегі басқа да «орман халықтарын» бағындырды. 1208-1209 жж. Шыңғыс хан әскерлері тұтқиылдан шабуыл жасап, танпұттық Си ся мемлекетін күйретті. Шыңғыс ханның қахарынан сескенген қазіргі Шығыс Түркістан аймағындағы ұйғырлар моңғолдарға өз еркімен берілді. 1211 ж. Шыңғыс хан қолы Солтүстік Қытайға бет алды. 1215 ж. олар сол кезде Цзинь мемлекетінің астанасы болған Чжундуды (Бейжіңді) бағындырды.

Қытайда моңғолдар соғыс ісінің сол замандағы жоғарғы техникасымен танысты. Қытайдан көптеген қару-жарақ, қамал бұзатын машиналарын, оны пайдалана білетін адамдарды алған Шыңғыс хан жауынгерлік дайындығын күшейте берді.

Сөйтіп, ол Шығыс Еуропа мен Алдыңғы Азияға жол ашатын Орта Азия мен Қазақстанды жаулап алуға дайындалды. Бұл үшін ол мұсылман көпестерінен, босқындардан мәлімет жинады.

Моңғол шапқыншылығы

Моңғол шапқыншылығы

Шыңғыс ханҚазақстан мен Орта Азияға жорықты Жетісу арқылы жүргізбекші болды. Өз басының жауы болған найманның ханы Күшлік ханды талқандап, бай қалалары бар Жетісуды өзіне қарату үшін оған Жебе ноян бастаған әскер жіберді.Жетісуды Шыңғыс хан көп қарсылықсыз басып алды. Оны бағындырғаннан кейін Шыңғыс ханның Мәуереннахрға, сол кезде Орта Азияны билеп отырған Хорезм мемлекетіне қарсы жол ашылды. 150 мың адамдық қол Орта Азияны бағындыруға аттанды. моңғолдар Отырарға таяп келгенде моңғолдардың басшысы Шағатай мен Үгедей бастапан бірнеше түменді қаланы қоршау үшін қалдырып, әскерлердің Жошы бастапан басқа тағы бір шоғыры Сыр бойымен төмен бағыттады. Үшінші шоғырға Сырдарияның жоғарғы ағысы бойындағы қалаларды бағындыру міндетін жүктеді. Шыңғыс хан ұлы Төлемен бірге әскерімен Бұхарға беттеді. Хорезм шахы Мұхаммед моңғолдарға қарсы тұруға дайын емес еді. Ол әскери күштерді әр қалаға бөліп ұстап отырды. Мұның өзі Шыңғыс ханға қалаларда тұрған шағын шоғырды оңай құртып жіберуге мүмкіндік берді.

Қазақстан және Орта Азия(1213 жылға дейін).PNG

1219 ж. күзінде Шыңғыс хан зор армияны Жетісу арқылы Мәуереннахрға аттандырды. Оңтүстік Қазақстан халқы қатты қарсылық көрсетті. Мысалы Отырар 6 ай бойы (1219 ж. қыркүйек — 1220 ж. ақпаны) қарсыласты. Алайда әскер басыларының бірі Қараджа түн ішінде қақпаны ашып жіберіп, моңғолдарға өтіп кетті. Әскер осы қақпа арқылы қалаға кіріп, оны талқандады. Сөйтіп Отырар қамалын жермен-жексен еткен Шағатай мен Үгедей бастапан әскер Шыңғыс ханға қосылды. Бұл кезде Шыңғыс хан Бұхара мен Самарқанд арасындағы жолда болатын Сығанақ қаласы да, ашнас та ерлікпен қорғанды. 1220 ж. 4 сәуірде моңғолдар Жентті алды. Сыр бойындағы қалаларды жеңгеннен кейін Шыңғыс әскерлері Орта Азияның ішіне кірді. Халық ерлікпен қорғанды. Бұхар, Самарқанд, Үргеніш үлкен қарсылықпен алынды. 1219—1221 жж. Шыңғыс хан әскері Орта Азияны ойрандады. 1221 ж. көктемінен бастап соғыс хорасан, Ауғанстан және Солтүстік Үндістан мемлекеттерінің жеріне ауысты.

моңғол әскерлеріның басшылары Жебе мен Сүбедей нояндар басқарған 30 мыңдық жасақ Солтүстік Иранды басып алды. 1222 жылы Кавказға кірді. Моңғолдар аландарды, қыпшақтарды, Қалка өзенінде орныққан орыстарды жеңді. Олар орыс жерінің оңтүстік аймағын ойрандап, Дешті-Қыпшақ даласы арқылы 1224 жылы Шыңғыс ханның Ертістегі ордасына қайтып оралды.

Сонымен, 1219—1224 жж. шапқыншылық салдарынан Қазақстан мен Орта Азия Шыңғыс империясының қол астына кірді. Шыңғыс жаулап алынған жерлерді балаларына бөліп берді. Шыңғыс хан Ертістен Орал тауларына дейінгі, онан батысқа қарай «моңғол атының тұяғы тиетін жер», оңтүстікке қарай Каспий мен Арал теңізіне дейінгі жерді үлкен ұлы Жошының билігіне берді. Орта Азиядағы иеліктерінен Жошы ұлысына — Амудың төменгі жағындағы аудандар (Солтүстік Хорезм) мен Сырдария кірді.Жошының ордасы Ертіс алқабында болды.

Шыңғыс ханның екінші баласы Шағатайдың үлесіне Мәуереннахр, Жетісу мен Қашқар кірді. Оның ордасы Іле алқабында болды.

Үшінші баласы Үгедейге Батыс Моңғолия мен Тарбағатай жері қарады. Оның ордасы қазіргі Шәуешек қаласы маңы.

Кіші ұлы Төле, Шыңғыс хан жұрты Моңғолияны иеленді.

Сонымен Қазақстан жері моңғолдың үш ұлысының құрамына: үлкен (далалық) бөлігі — Жошы ұлысының, Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстан — Шағатай ұлысының, Жетісудың солтүстік-шығыс бөлігі Үгедей ұлысының құрамына кірді.