Переведите на казахский язык только не в переводчике легенда гласит что были в казахском ауле двое влюбленных: белик-джигит и енлик-кыз. их семьи были против их романа, поэтому влюбленные сбежали. но погоня из взбешенных родственников их настигла и подстрелила коня у енлик. тогда белик отдал ей своего скакуна, а сам сказал что будет бежать за ней и не отстанет. однако, после продолжительной погони (три дня и три ночи) стал он отставать ибо устал. тут его и подстрелили насмерть. енлик от горя превратилась в маленькую зверушку, которая и по сей день скачет и зовет своего возлюбленного - белк-белк-белк.

Қазақ ауылыныд бір-біріне ғашық белік жігіт және еңлік қыз деген екі жас болыпты,-дейді аңыз. отбасылары махаббаттарына қарсы болған екен, сондықтан олар ауылдан қашуға мәжбүр болды. бірақ бұл қылық ата-аналарын ашуландырды, олар арттарынан аттанып, еңліктің атын жаралады. сонда белік өзінің атын оған берген, ал өзі артынан жүремін деп уәде берген. бірак үш күн, үш түн өткеннен кейін белік шаршап, артта қалды. сонда оны атып өлтірді. қайғыдан еңлік бүгінгі күнге дейін махаббатын "белк-белк*-белк" деп шақыратын кішкентай аңға айналды. 

«Шығамын тірі болсам адам болып» Бұл өлеңді ақын өзінің ұстазы Нұрғалиға арнаған. Өзінің досы, туысы Шайбай Аймановқа хат арқылы жолдаған. Өлең 1913 жылы жазылып, 1922 жылы Қазан қаласында «Адасқан өмір» кітабында жарияланған. Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Шығамын тірі болсам, адам болып» өлеңіндегі лирикалық қаһарман – ақынның өзі, яғни ақынның тұлғасы танылып тұр.

Лирикалық шығармаларда ақын тұлғасы өлең кейіпкерімен тұтасып, кірігіп кетеді. Ақын өз атынан сөйлей отырып, сол дәуірдегі ұрпақтың мұрат - мақсатын, арман - аңсарын, сезім - күйін жырға қосады.

Шығамын тірі болсам адам болып,

Жүрмеймін бұл жиҺанда жаман болып.

Жатқаным көрде тыныш жақсы емес пе,

Жүргенше өмір сүріп надан болып.

Мен балаң жарық күнде сәуле қуған,

Алуға күнді барып белді буған.

Жұлдыз болып көрмеймін елдің бетін,

Болмасам толған айдай балқып туған.

Бұл сөзім асып айтқан асылық емес,

Ойында оты барлар асылық демес.

Тебем деп тірі болсам надандықты,

Серт етіп өз - өзіме еткем егес.

Ақын өлең арқылы өзінің білімге құштарлығын, надан болып қалудан сескенетінін жеткізген. Құр жүріп уақытты текке кетіргенше білім алып, сананы толықтырудың дұрыстығын атап өткен.

Жұмбақ–  ң  ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр. жұмбақ жанры  дүние жүзі  халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. бұл жанрға аристотель “жұмбақ – жақсы жымдасқанметафора” деп анықтама берген. жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, әдебиеті авторларының шығарм-ғында жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды. ғалымдар жұмбақтың әуелгі тегі тыйым сөздермен және табумен төркіндес деп есептейді. бағзы дәуірлерде айналадағы өктем күштерден сақтанғандықтан, өзара шартты сөздермен, астарлы тіркестермен тілдескен. жұмбақ кейінгі барысында табу мен тыйым сөздерден жіктеліп, бөлініп шыққан.  қазақжұмбақтары ежелгі дәуірде туып, қазіргі кезеңге дейін ұзақ жолынан өтті. 13 ғасырдың 2-жартысы мен 14 ғасырдың басында құрастырылған қыпшақ тілінің сөздігі “кодекс куманикусте” көптеген жұмбақтар берілген. ондағы жұмбақтардың құрылымы, табиғаты қазіргі қазақ жұмбақтарына ұқсас. мысалы, сенде, менде жоқ, сеңгір тауда жоқ, өте берік таста жоқ, қыпшақта жоқ (құс сүті). сонымен қатар махмұт қашқаридің “түрік тілінің сөздігінде” де қазіргі қазақ жұмбақтарының алғашқы үлгілері кездеседі. қазақ халқы жұмбақты ң білім деңгейін, парасатын аңғартатын үлкен өнер деп есептеген, сондықтан жар таңдаған жастар, ақындар, ел ішіндегі шешен, би, т.б. данагөй, қадірменді бір-біріне жұмбақ жолдап, ақыл-ой сынасып, таным салыстырған. жұмбақ қара сөз түрінде де, өлең түрінде де, ақындық айтыс түрінде де кездеседі. жұмбақ бейнелі суретпен айтылады. мысалы, “айдалада ақ отау, аузы-мұрны жоқ отау” (жұмыртқа), “отқа жанбас, суға батпас” (мұз). заттың сапасына (“бауыздасаң, қан орнына су ағар” – қауын), қызмет-қимылына (“жанды сағат айқай салад” – есек) қарай құрылатын жұмбақтар көп. кейде жұмбақ тікелей ашық сұрау түрінде айтылады. жұмбақ шешендік сөздермен де (“ағат деген немене? сағат деген немене? ”), мақал-мәтелдермен де (“сырты жылтырауық болғанмен, іші қалтырауық”) жанасымды. жұмбақтың тілдік өрнектерінде халықтың тарихи-қоғамдық өміріндегі, тұрмыс-тіршілігіндегі өзгешеліктерді танытатын, солардан туындаған нақыш-өрнектер, ауыстырулар өте мол. көбінесе көзбен көріп, қолмен ұсталған, тұтылған заттар тұспалдауға, жасыруға желі болады. метафораларға ұйытқы, тірек сөздер алуан түрлі, олар сан-саналы табиғат құбылыстарына, тұрмыс пен шаруашылық, әдет-ғұрып, қоғамдық қатынастарға байланысты лексиканы қамтиды. жұмбақ нысанасына айналған байламдар өмірдің барша құбылыстарын тақырып ете алады. мысалы, аспан әлемі, табиғат құбылыстары, жер, хайуанаттар, құстар, жәндіктер, , үй жабдықтары, киім-кешек, тамақ-сусын, ыдыс-аяқ, өнер, шаруашылық, іс-құралдары, жол, қатынас, техника, оқу-білім, ойын-сауық, ән-күй, уақыт, дін, т.б. сонымен қатар кейінгі кезде жұмбақтардағы дәстүрлі тақырыптардың арнасы оқу-білім, ғылым мен техника байланысты толыға түсті. қазақ жұмбақтарын жинау ісі 19 ғасырдың 2-жартысында басталып, 20 ғасырда одан ары жалғасты. қазақ фольклоры мен ауыз әдебиетін жинақтап, алғаш рет жіктеп көрсеткен ш.уәлиханов, сондай-ақ, ағартушы ы.алтынсарин өз шығармашылығында жұмбақтарға арнайы тоқталған.