Арал теңізі және экологиясы арал тенізі - қң інжу-маржаны, шөл белдеміндегі бірден-бір көгілдір су айдыны еді. ң апатқа ұшырағанға дейінгі көлемі -1066 км2, тсреңдігі - 30-60 метр, тұздылығы - 10-12 % болған. қойнауы кәсіптік бағалы қтарға бай, жағасы қоға мен қамысты теңіз еді. сол кездерде жылына 50-150 мын қ ауланса, теңіз жағасынан едәуір мөлшерде бұлғын терісі игерілген. арал өңірінін тұрғындары 1970 жылдарга дейін әлеуметтік-қ тұрғыда жақсы қамтамасыз етілген тіршілік көшті. теңіз өңіріндегі елді мекендерде 17 қ колхозы, 10 қ өңдейтін зауыт және 2 қ комбинаты тұрақты жүмыс істеген. 1960 жылдардаи бастап арал өңірін игеру қолға алынды. осы аймақтағы игерілетін жер көлемі бұрынгыдан өзбекстан мсн тәжікстанда 1, 5, түрікменсанда 2, 4, қазақстанда 1, 7 есеге өсті. ал әмудария мен сырдария бойындағы халықтың саны 1960-1987 жылдар аралығында 2, 2 есеге артты. халық санының өсуіне орай суға деген кажеттілік те артты. осыған орай, 1970-1980 жылдар аралыгында аралға құйылатын су мөлшері азайды. онын негізгі себептері - антропогендік факторлар еді. екі өзен бойындағы суды мол кажет ететін күріш пен мақта есіру ісі каркындап (шардара оның үстіне ауыл шаруашылығының басқа да салалары барынша . өзен бойлары игеріліп, суды ысырапсыз пайдалану жүзеге асты. мәселен, аралға 1960-1965 жылдар арасында 44 мың м3 су кұйылса, бұл көрсеткіш 1974-1978 жылдары 13 мың м3, ал 1990 жылдары екі есеге қысқарды. нәтижесінде, арал теңізінің деңгейі 23 метрге дейін төмендеп, оның су айдыны 30-200 км-ге дейін қусырылды. судың тұздылығы 40 пайызға дейін артты. оның үстіне екі өзен бойындағы шаруашылықтарда тыңайтқыштар мен препараттарды қолдану бүрын-соңды болмаған көрсеткішке жетті. тыңайтқыштарды қолдану 10-15 есеге өскен. осындай антропогендік факторлар арал өңірін экологиялық апатқа ұшыратты. құрғап қалған теңіз түбінен жыл сайын айналаға зияндылығы өте жоғары 2 млн. т тұзды шаңдар көтеріліп, желмен тарай бастады. тапсырма= аралас курмалас сойлемдерды табу