келер шақ (будущее время)
келер шақ выражает действие, которое происходит после момента речи.
оно бывает трех видов:
1. болжалды келер шақ - предположительно-будущее время (может быть) образуется от основы глагола с суффиксами -ар,/-ер/-р + личные окончания. мысалы: ол ертең кел-ер - может быть, он придет завтра. бүгін қар жау-ар - может быть сегодня пойдет снег. мен ертең бар-ар- мын - может быть, я завтра пойду.
2. ауыспалы келер шақ - переходно-будущее время. ауыспалы келер шақ называется переходным, так как может употребляться как в настоящем, так и в будущем времени.
образуется от деепричастия с суффиксами -а,-е,-й и личных окончаний. мысалы: бар-а-мын - пойду, қара-й-мын - посмотрю, кел-е-мін - приду.
3. мақсатты келер шақ - будущее время цели. образуется от основы глагола + суффиксы: -мақ/-мек; -бақ/ -бек; -пақ/ -пек + личные окончания (по общему закона сингармонизма и ассимиляции). мысалы: бар-мақ-пын - я намерен поехать.
өткен шақ (прошедшее время)
өткен шақ бывает двух видов:
жедел өткен шақ - очевидное прошедшее время, образуется путем прибавления к основе глагола суффиксов -ды/-ді; -ты/-ті и личных окончаний.
бұрынғы өткен шақ - давно прошедшее время образуется тремя способами:
а) основа глагола + причастный суффикс -ған/-ген + -тельное слово екен (для усиления значения). мысалы: асыраған - воспитал. асыраған екен - воспитывал.
б) основа глагола + причастный суффикс -ған/-ген + личные окончания. мысалы: мен асыра-ған-мын - я растил. сен асыра-ған-сың - ты вырастил. сіз асыра-ған-сыз - вы вырастили.
в) основа глагола + деепричастный суффикс -п/-іп/ -ып + личные окончания. мысалы: асыра-п-пын - я вырастил, асыра-п-ты - он вырастил. (здесь: после деепричастий 3-е лицо имеет личные окончания -ты/-ті; -ды/-ді, которые по форме напоминают суффиксы прошедшего времени).
халқымыздың тарихы осы төрт түлік малмен тікелей байланысты. «ат-ердің қанаты» деп айтатын дана халқымыз жылқы өте қастерлеген. жылқы-мінсең көлік, жесең ет. қазы-қарта, жал-жаясыз бірде-бір қазақ жанұясын біз көре алмаймыз. сиыр - жесең ет, кисең киім, айран, сүті, қаймағынсыз қазақ өспейді. түйе малы –нағыз көлік, қымыран мен шұбаты дертке дауа. қой шаруашылығы- қазақстанның мал шаруашылығының басты саласы. халқымыздың маманданған дәстүрлі ата кәсібі. осы төрт түлік халқымыздың ең басты байлықтарының бірі екенін білгеніміз жөн.
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Мәтіндегі күрделі сан есімдерді үлгі бойынша сөзбен жазып шығыңдар үлгі 844 миллион сегіз жүз қырық төрт миллион 1, ең көп тараған тіл 1, 437 миллион сөйлейді 2, екінші қатарда 2, 844 миллион сөйлейді 3, қытай тілінде 3, салыстырдық 4, ағылшын тілінде 4, ағылшын тілі тұр 5, бірнеше тілдерді 5, қытай тілі