Тіліміздегі «қанжыға» сөзі моңғол тілімен ортақ тұлға. моңғолша — ганзга. Дегенмен, кейбір түркі тілдерінде, атап айтсақ, қырғыз тілінде «қанжыга» тұлғасымен қатар, «бөктөргө» сөзі де қолданылады. «Бөктеру» етістігінің осы сөзбен байланысты туғандығы анық. Хакас тілінде: тиргі — қанжыға. Бұл деректі тілге тиек етсек, қырғыз тіліндегі «бөктерге»—екі түбір қосындысы. Олар: «бөк» және «тергө». Енді осы сөздерді түркі тілдерінен іздестіргенде мынадай деректерге тап боламыз. Хакас тілінде: поғ — байлау, байлап тастау; якут тілінде: төргүү — жіңішке қайыс. Бұларды былай қойғанда, тунгус-маньчжур тілдерінде: туру - қайыс. Тұлға жағын (дыбыстық құрамын) былай қойғанда, бұл екі сөздің қосындысы ердің соңғы (артқы) қасына өткізілген заттың тегіне және атқаратын қызметіне де сәйкес келіп, беретін мағынасынан да бірлестік табамыз: поғ + төргүү. Қосылған сөздер қазақ тіліндегі заңдылыққа байланысты және соңғы сөздің алғашқы сөзге ықпалы нәтижесінде «бектергі» болып өзгеруі орынды құбылыс. Бұл сөзді қазіргі тұрғыдан қазақшаласақ — «байлау қайыс» түсінігі туады. Тілімізде «қанжыға» сөзі орныққаннан кейін, «бөктергі» сөзі қысқара түсіп (бөктер), етістік қалпында ғана сақталғандығы аңғарылады.[1]
Дереккөздер
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Соч по казакскому языку 5 класс за 3 четверть на тему компьютер
Сонымен жеті керемет қатарына кіргендер: Ұлы Қытай қабырғасы, Үндістандағы Таж-Махал мавзолейі, Рим колизейі, Иорданиядағы ежелгі Петра қаласы, Бразилияның Рио де Жанейро қаласындағы Христің алып мүсіні және үндістердің инк, майя өркениетінің Перудегі Мачу-Пикчу, Мексикадағы Чичен-Ица ескерткіштері. Швейцариядағы жекеменшік қор бірнеше ай бойы әлем тұрғындарының арасында интернет пен мобилді телефон арқылы ғаламның жаңа жеті ғажайыбы деп 2000 жылға дейін тұрғызылған қандай ғимараттарды атайсыздар деген тұрғыда сауалнама жүргізіп, дауыс жинаған болатын. Жүз миллионнан астам адам дауыс берген байқау нәтижесі қасиетті үш жеті саны қатар келген, сенбі күні Лиссабонда шығарылды.