Берілген тіркестердегі сын есімдердің жұрнақтарын анықтандар. сөз тіркестерінен сөйлемдер құраңдар. қабаған ит, бақытты , бұлтты аспан, ақылды , тапқыр , жігіт, ашық есік, өнерпаз оқушы, аспалы шам, үрмелі аспап, ұялшақ

Қабаған ит - қап түбір, жұрнағы аған. даняир қабаған иттен қатты қорықты. бақытты - бақыт түбір, ты жұрнақ. дәулет бақытты , себебі оны бәрі жақсы көреді. бұлтты аспан - бұлт түбір, ты жұрнақ. аспанымыз бұлтты болмасын. ақылды - ақыл түбір, ды жұрнақ. ақылды бос сөз айтпайды. тапқыр - тап түбір, қыр жұрнақ. айдос - тапқыр , сондықтан мұғалімдер оны түрлі сөз сайыстарына жібереді. жігіт  - шыда түбір м - жұрнақ, ды жұрнақ. жандос денесі шыныққан, қиындыққа жігіт. ашық есік - аш түбір, ық жұрнақ. үйге ашық есіктен бөтен мысық кіріп кетіпті. өнерпаз оқушы - өнер түбір, паз жұрнақ. біздің сыныптың оқушылары шетінен өнерпаз. аспалы шам - ас түбір, палы жұрнақ. аспалы шамдар бөлмеге әдемі реңк беріп тұрды. үрмелі аспап, ұр түбір, ме жұрнақ, лі жұрнақ. сен қазақ халқының үрмелі аспаптарын білесің бе? ұялшақ ұял түбір, шақ жұрнақ. ұялшақ көп нәрседен құр қалады.

Абай өз заманындағы жас ұрпаққа, «көкірегі сезімді, кеңілі ойлы» адамдарға үміт артып, олардың жүрегін оятып, оларды өзінің озат мақсат-мұраттарына тартуға ұмтылды. Жастардың өнімді еңбек етіп, ғылым мен білімге ұмтылуы, алға қойған мақсатқа жетуде табандылық көрсетуі, міне, осындай асыл қасиеттерді уағыздау Абайдың бүкіл шығармашылық жолының негізгі идеялық-тақырыптық үзілмес желісінің біріне айналды. Ақын талантты, өнер іздеген жандар туралы айрықша зор сүйіспеншілікпен айта отырып, олардың алға қойған зор мақсатқа жету жолындағы күресте табандылық, жігерлілік көрсететініне үлкен сенім білдіреді. Абайдың бүл өлеңінен ғылымды үйренетін жастар өзінің алдына қандай мақсат қоюға тиісті екені туралы мәселе оны аса қатты толғандырғанын көреміз.

Қазақтың тамаша ақтаңгер жүйрік ақыны, халқымыздың ой-санасынан алыстай түсіп тарих қойнауына сіңіп кеткен жыраулық поэзияның өкілі Дулат Бабатайұлының мол мұрасы осы күнге дейін жетіп халқымыздың рухани байлығына айналып отыруы бүгінгі ұрпақ үшін зор бақыт. Өмір сүрген дәуірі небары екі жүз жылдан азғана асқанымен Дулат ақын туралы айтқанда орта ғасырларда ғұмыр кешкен алыс заманның адамындай көріп санамызда оның дәуірі мен кезеңі жайлы көмескі де бұлыңғыр уақыттың адамы қылып көз алдымызға елестететуіміз оны бізден алыстата түсетіндей.

 

Тарих үшін екі ғасыр азғана уақыт екенін есептесек ақынның өмір сүрген дәуірі туралы көптеген ойларды дұрыс танып болжауға болатынына көзіміз жетеді. Ақын еңбектерін қазіргі күн тұрғысынан жақынырақ танып, жас ұрпақтың санасына сіңіріп оқытуға әлі күнге дейін бөгет жасап келе жатқан бұрынғы ескі көзқарастар бойымыздан әлі арылып біткен жоқ. Бұған бірнеше тарихи себептер бар екенін көзі ашық оқырман біледі. Әдебиеттің өткенінен азды-көпті хабардар, халқымыздың кейінгі орыс бодандығына енген үш жүз жылға жуық тарихында рухани өмірімізде болған өзгерістерді білетін саналы оқырман бұл сұраққа ойланып барып жауап іздері белгілі.

 

Кешегі тәуелсіздік кезеңіне дейінгі заманда Дулат, Шортанбай, Мұрат сияқты ақындардың ел мұңын басым жырлап, халқымыздың алдында күтіп тұрған қилы замандар туралы ескертіп жазған өлеңдері кеңестік жылдарда «кертартпа» көзқарас болып саналуы заңды еді. Өйткені кеңестік биліктегі кертартпа саясатқа өзінің жөнсіздігін көрсетіп тұрған шындық поэзиясы әзірейілдей болып көрінетін. Олардың заңды жалғасы болып дүниеге келген  көркем әдебиеттегі Абай дәуірі, одан кейінгі алаш кезеңі кеңестік солақай саясаттың құрбаны болып жетпіс жыл жабық жатқанына тарих куә болғаны кеше ғана. Бірақ осылардың бәрінің алдын алып, жақын көршіден келе жатқан тар заманды алғашқы болып ескерткен Дулат поэзиясының құдіреті бұлардың ешқайсынан кем емес. Тіпті күштірек әрі алғыр, көркем, ерекше затты, тот баспайтын дерлік текті өнер.