әр заман, тарихи әр кезең әлеуметтік құбылыстар өзінің дарынды өкілдерін жарыққа шығарып отыратыны мәлім.олар елдің мұң – мұқтажын көре біліп, халқының сол мұқтажына перзеттік махаббаттын арнаған, туған халқының
игілігі үшін бар күш жігерін жұмсаған ардақты азамат ретінде халық тарихынан орын алып отырған. мұндай азаматтардың игілікті дәстүрлері ұрпақтан- ұрпаққа жалғасып, елдің тарихи, мәдени өміріне елеулі ықпал етіп келген.
қазақ халқының тарихында аса көрнекті орын алған сондай тұлғалардың бірі- ыбырай алтынсарин.ол жаңашыл, дарынды ағартушы ғана емес,халқымыздың теңіздей толқып тасыған інжу – маржан жырларын жақсы біліп, еңбегіне арқау еткен. сүйтіп, өзі өмір сүрген дәуірдің мұрат- мүдделеріннің кәдесіне, ұрпақ тәрбиесіне жарата білген тұлға.
ал оның заманы тарихтың бір аумалы – төкпелі кезеңі болған еді. өйткені ақтабан шұбырынды, алқакөл сұламадан кейін- ақ енді қазақ жеріне ресей патшалығының сұғы қадалып, жаулауы басталған-ды.қазақ халқы небір зорлық- зомбылық, ңды басынан өткізіп жатты.
намысқа шапқан қазақ батырлары бастаған азаттық жолындағы күрестер біріне- бірі жалғасқан еді.
исатай- махамбет, кенесары- наурызбай, сырым батыр, едіге, есет пен бекет, жанғожа, сұраншы- саурық тәрізді батырлардың есімі қазақ тарихында алтын әріппен
ауыр заманда білім алып,ат жалын тартып мінгесін- ақ ыбырай алтынсарин білім ұранын көтерді.елді қорлықтан құтқаратын, игілікке бастайтын тек білім деп есептеді.бұл ретте ол жалғыз болған жоқ. байтақ қазақстанның әр өңірінен ұлт басына төнген қауіпті терең сезініп, ұлттық құлдыраудан құтылудың жолдарын көрсеткендер болды.
солардың ішінде ұлы абайдың орны ерекше.
абай мен ыбырайдың ақындық,ағартушылық енбектері бірін –бірі толықтырып, үндесіп жатты.олардың бұл үндестігін терең зерттеп дәлелдеген ғұлама жазушы мұқтар әуезов болды.
ыбырай алтынсарин өзі ашқан мектептерде ана тілінің таза оқытылуына көңіл бөліп, тілашарретінде халықтың ауыз әдебиетін пайдаланып, өзі де ұрпақ тәрбиесіне арналған әдебишығармалар жазды.сол әдеби шығармалары арқылы тіршіліктің өзекті мәселерін көтеруге бетбұрды. ол қазақтың жазба әдебиетінің, әдеби тілінің негізін қалаушылрдың бірі болды.әдебиетке тың тақырыптар әкеліп, озық ойлар негізді. шиеленіскен тартыстар,соны бейнелер, бұрын болмаған жанрлар арқылы әдебиетті мазмұн жағынан ғана емес, түр жағынан да .
оның мазмұнды да мағыналы әсем лирикалық өлеңдері, қысқа да әсерлі әңгімелері қазақ әдебиетінің тарихында өшпес орын алады.
ыбырайдың әдеби еңбектерінің жинағы "қазақ христоматиясы" (1879) ағартушылық мақсатта жазған әйгілі екі өлеңмен ашылыды.ақын бұл өлеңдерді өз кезінде "сөз басы" деген атпен алған.қазір бұл өлеңдер "кел, ,оқылық", "өнер-білім бар жұрттар" деген атаулармен мәлім. ол халық ағарту ісіне арнаған әдеби туындыларын да оқу- білімді насихаттаудың ұтымды әдісінің қажеттігін көрсетті.оқу білімнен кенже тұрған халық үшін ғылым мен техниканың жетістіктерін насихаттай алатын қысқа көлемдегі поэтикалық шығармалардың айрықша ұтымды екенін,әсерін терең сезінді, сенді.қазақ жастарын білім алуға,мәдениеттің жаңа дәстүрлерінигеруге,бойға сіңіруге шақырды.
Ясауи кесенесі — Түркістан қаласында XIV ғасырдың соңында тұрғызылған архитектуралық ғимарат. Қожа Ахмет Ясауи дүние салғаннан кейін халықтың көп жиылуымен өзіне арнап соғылған кішкене мазарға жерленеді. Кейін бұл кесене мұсылмандардың жаппай тәуеп ету орнына айналды.
Flag of UNESCO.svg Қожа Ахмет Ясауи кесенесі
(ағылш.) Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi*
UNESCO World Heritage Site logo.png ЮНЕСКО-ның Әлемдік мұрасы
Turkestan.jpg
Қожа Ахмет Ясауи кесенесі
Ел
Қазақстан
Түрі
мәдени
Критериялар
i, iii, iv
Сілтеме
1103
Аймақ**
Координаттар
43°17′51″ с. е. 68°16′15″ ш. б.43.29750° с. е. 68.27083° ш. б. (G) (O) (Я)
Қосылуы
2003 (27-сессия)
Картадағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі
* Атауы ағыл. ресми тізімінде
** ЮНЕСКО-ның классификациясы бойынша аймақ
Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Ясауи ғимараты – орта ғасырлық сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Ол XII ғасырда өмір сүрген бүкіл Шығысқа аты әйгілі көне түркі ақыны, сопылықты уағыздаушы Ахмет Ясауидің (Яссы-дан шыққан деген мағынада) бейітінің басына орнатылған.
Оңтүстік Қазақстанда Сайрам деген жерде туған Ахмет Ясауи сол кездегі ғылым мен ағартудың орталығы ретінде белгілі болған Отырар қаласында білім алады да, кейіннен Бұхарадағы Юсуп Хамадани басқарған сопылар қауымына кіріп, дәруіштік мектептен өтеді.
1140 жылы Юсуп Хамадани, кейіннен оның екі мүриті дүние салған соң, қауымды Ахмет Ясауи басқарады. Бірақ көп ұзамай-ақ «мәртебелі» қызметін тастап, өзінің туған өлкесіне біржола қайтып оралады. Сопылық идеяларын уағыздап, өзі де оны берік ұстана отырып, жоқшылықта өмір сүреді. Сондықтан да, оны жергілікті халық Әзірет Сұлтан деп атап кетеді.
Ахмет Ясауидің уағыздаушы және ақын ретінде атағы кең жайылып, оның «Диуан-и Хикмет» («Даналық жайындағы кітап») атты діни өлеңдер жинағы көне түркі тілінде жазылғандықтан, жергілікті халыққа түсініктілігі арқасында талай мәрте қайта көшіріліп, бірнеше рет басылған.
Бұл сияқты уағыздық өлеңдерінің философиялық және діни-мистикалық мазмұны, ондағы жақсылыққа, әділеттілікке шақырған үнмен ұласады, халықтың қайырымдылық сезімін ояту, оны басқа діндегілермен жауласудан сақтандырумен қатар дін иелерінің ашкөздігін, зұлымдығын әшкерелеумен жалғасып жатады.
Welterbe.svg UNESCO logo.svg
Ахмет Ясауидің өлеңдері құнды әдеби ескерткіш, кейіннен қазақ халқының құрамына енген қыпшақ, оғыз, қарлұқ сияқты көне түркі тайпаларын зерттеудің көзі болып табылады.
Халық аңыздарында Түркістандағы әулиенің аруағын атақты қолбасшы, бүкіл Шығысты тітіренткен Әмір Темірдің айрықша сыйлап өткені айтылады. Оның әмірімен Ахмет Ясауи қайтыс болғаннан екі жүз жылдан кейін қирап бітуге таянған кішкене ғана мазардың орнына, дүниежүзілік сәулет өнерінің белгілі ескерткіші орнатылды.
Темірдің өмірін Зафарнама, «Жеңіс кітабы» авторы Шараф-ад Дин Әли Мазди растайды. Ескерткіштің салынуын оның Ахмет Ясауидің қабіріне зиярат етіп қайтқан 1397 жылдың аяғындағы оқиғалармен байланыстырады. «Жеңістер кітабында» Темір, сол жылы Яссыда болған кезінде, мұнда өзіне қарайтын елдердің тегінде Ахмет Ясауидің атына лайық зәулім ғимарат салу жайлы жарлық берген еді делінеді. Ол ислам дінінің даңқын асыруда, оның кең таралуына, аса үлкен өлкені басқаруды жеңілдетуге тиіс болған.
ХІV ғасырдың аяғында бұл күмбез біткен соң Әмір Темір көреген Әзірет Сұлтанның қорын ұйымдастырып, өзі арнайы қол қойып бекіткен. Дегенмен, Қазандықтың ішкі есіктерінің біріндегі халькаға жазылған «1394-1395 жылдар» Темірдің өзі белгілеп берген. Бұл – ғимараттың басқа бөліктерінің
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Как будет на казахском языке бизнес-центр