Қалқаман-мамыр поэмасындағы мамыр бейнесі туралы шығарма керек!

«қалқаман - мамыр» поэмасы – жастардың мөлдір махаббатының дәлелі. қазақ халқы – негізінен, сөз өнеріне, өлең - дастандарға көп мән берген халық. сонау v - vi ғасырлардан - ақ ған сөз өнері шығыс түркі тілдес елдерге қанатын кең жайып, жыр - толғаулар, өлең - дастандар ауыздан - ауызға халық жадында сақталған. осындай халық ауыз әдебиетінің жыр - дастандары, батырлық жырлар, ғашықтық, не тұрмыс - салт жырлары болсын шығыс елдерінің сөз өнерінде тереңірек қалыптасқан. әсіресе, ғашықтық жырлар, лиро - эпостық жырлар халық жырларын ұрпаққа таныстырған жыршылар арқылы қазақ қауымында ғасырлар бойы сақталып келеді. «ләйлі - мәжнүн», «жүсіп - зылиха», «қозы көрпеш - баян сұлу», «қалқаман - мамыр» сияқты лиро - эпостық жырлардың ең негізгі тақырыптары сүйіспеншілік, махаббатқа адалдық, мөлдір махаббатқа жету жолындағы ізгі істер, халықтың тұрмыс - салты, тіршілігі, дәстүрі, таза махаббат жолындағы қайғы - қасірет, күйініш - сүйініші болып табылады. осындай ғашықтық жырдың кең жайылған бір түрі – «қалқаман - мамыр» поэмасы. бұл ескі қазақ өмірін суреттеу арқылы трагедиялық тағдырлар туралы сыр шертетін бұл поэма ш. құдайбердіұлының атын бүкіл қазақ даласына жария етті. бұл поэма қай халық болса да сүйіп тыңдайтын, қайғылы - қасіретті, трагедиялы поэма болғандықтан екі жас өз мақсаттарына жетуге ұмтылды. менің ойымша, қос ғашық өздерінің ең негізгі мақсаты таза махаббатқа жетті. «ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама» кезеңіндегі халықтың хал - ахуалы, тұрмыс - тіршілігі де анық көрсетілген. «ей, мамыр, алла жаратыпты, хауа ананы ға қаратыпты. бірін еркек, біреуін әйел қылып, екеуінен көп жанды таратыпты. құдай неге қылмаған тақ, өзінен өстіріп - ақ. хауа ананы жаратуда мақсұты не? сол арасын білуге ақылым шақ.». қалқаманның айтқан сөздерінен - ақ бұл поэманың, біріншіден, сырға толы екенін байқап отырмыз. әрине, поэма тақырыбы махаббат, сүйіспеншілік болса сырлы жыр болмауы мүмкін емес. «қалқаман - мамыр» поэмасындағы мамыр бейнесі де, әрине, айрықша маңызды. мамыр – сүйкімді, сұлу, өр мінезді өжет қыз. «сол байдың он бес жасар қызы мамыр әрі сұлу, әрі есті, еркекшора»,- деп эпитет арқылы поэмада берілген бұл тармақтар аса бір сұлулықты көрсетеді. қыз ға тән қасиет – сұлулық. ал мамыр қандай сұлу болғанымен ер мінезді қыз болған. бұл поэмада мамыр өзінің нағыз қазақ елінің қызы екенін дәл, анық көрсетеді. сөз өнерін құрметтеген қазақтың сұлу қыздары да сөз өнерінің мәнін түсінгені, қадірлегені көрініп - ақ тұр. «ауылымның күнбатысы қалың қамыс, бүрсігүннен арғы күн болады алыс. жас кісіде бар болса жігер - намыс, болып кетіп жүрмесін жатпен таныс.» деген мамырдың бұл шумақтары сөз өнеріне деген аса құрметтілігін көрсетеді. дәстүрге берік, әрқашан үлкеннің айтқанын екі етпейтін мамырдың елінен қашуы – таңғаларлық іс. әрине, бұл қалқаманға деген таза махаббат, адал сүйіспеншілігінен өрбіген іс. мамырдың сұлулығы толықтырып отыратын қасиет – ақылдылық, сабырлылық. сұлу мамырды сұлуландырып көрсету үшін ақын ілік, сезім, махаббат, әділет – дүниедегі ең қымбат, ең асыл нәрселер деп атап көрсетеді. қазақ халқына тән ұстамдылық, инабаттылық, сабырлылықты мамыр өз бойына жинақтай білген. өз басын қатерге тігіп еліне қайтып келуі осы ілік қасиеттерге толық ие екенін көрсетеді. «көкенай, қарғамаймын, сөзіме бақ, ісім жөн, бір құдайға көңілім хақ. мойныңа менің қаным халал болсын, болма енді қалқаманның қанына ортақ.»,- деп сүйген жарының амандығын тілеп, өлер алдында жұртынан қалқаманға әділетті болуын сұрайды. таза махаббат үшін күрескен мамырдың өлімінің өзі – әділетсіздікке айтқан лағынеті, қарсылыққа шыққан күресі деп ұғынамыз.  қорытындылай келе, мен «қалқаман – мамыр» поэмасының қазіргі жастарға мөлдір махаббатты қалыптастыруға, бір - біріне деген таза сүйіспеншілікті орнатуға көмектесетінін айтқым келеді. әрине, сол кездегі жастар мен қазіргі заманғы жастардың заманын салыстыруға келмейді. қазіргі жастар өз махаббаттарын қайғы - қасіретсіз, сүйініш - күйінішсіз елестете алады. бірақ ертедегі замандағы махаббаттың ұлылығы сонша, ғашықтар махаббат үшін жанын қиған. ал бұл – қазіргі жастар үшін үлкен ұлағат. сөз соңында мен: «әрқашанда махаббатты қадірлей білейік! », дегім келеді.

Авлода́р -, ара северо-восточном қазақстанда болатын қала, в 450 километрге к северо-востоку от астана қаласының елінің астанасының, қарамастан және в 405 километрге к юго-востоку от россиялық омбы қаласы бас ертіс өзен. қалада нефтеперерабатывающий, қ, алюмини, электролизді, металлургиялық, картон-рубероид, машинажасау зауыттар болады.ара павлодарда мешіт аттың машхура жусупа (каз. мәшһүр жүсіп мешіті) мешіті болады -, ара саябақта ауданмен гектарлар 6 мен негізгі кіре берістермен бер көшелердің кутузовтың, кривенконың, қайырбаевтың ара павлодардың қала орталық пейілді на 1500 жер деген мешіт.

туған елім – тірлігімнің айғағы,тілім барда айтылар сыр ойдағы,өссе тілім, менде бірге өсемін,өшше тілім, мен де бірге өшемін! – деп , ақын әбілдә тәжібаев ағамыз жырлағандай тіл қай елде болса да қастерлі, құдіретті. ол достықтың кілті, ынтымақтастықтың бастауы, ырыс – берекенің алды, ұлттың әрі жаны, әрі ары. тіл жай сөз емес, өмірдің талай сынынан өткен, өскелең талаптарға сәйкес өрістей түскен толыққанды ақиқат десек, жаңыла қоймаспыз.

тілсіз қоғамның қандай түрі болса да өмір сүре алмақшы емес, ол тілдің өзі қоғам бар жерде ғана пайда болып, өмір сүреді. демек, қоғамнан тыс, бөлек тіл жоқ. тіл – қоғамның жемісі.

в.и.ленин: “тіл – қатынасының аса маңызды құралы” – дейді. мұның мәні – тіл жоқ жерде ң бірлесіп жұмыс істеуі, қоғамдық өндірістің қай саласын болса да ұйымдастыруы, мүмкін емес деген сөз.тіл әрбір ға ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. тіл байлығы - әрбір елдің ұлттық мақтанышы. ол – атадан ға мирас болып қалып отыратын баға жетпес мұра.

“тіл туралы” заңдағы “қазақстан халқын топтастырудың аса маңызды факторы болып табылатын мемлекеттік тілді меңгеру – қазақстан республикасының әрбір ң парызы” – деген. әрине ұлттың ең бірінші, ең қасиетті сипаты – оның ана тілі. ұлт анасы тіл болып есептеледі. сонымен бірге ұлттың өмір сүруінің бірінші шарты. конституциямыздың жетінші бабының бірінші тармағында қазақстан республикасындағы мемлекеттік тіл - қазақ тілі деп анық жазған, ата заңымыздан туындаған “тіл туралы” қазақстан республикасының заңында да осы жағдай берік қамтылған. біздің азаматтық парызымыз – тіл заңындағы талаптарда жүйелі түрде жүзеге асыру. ол тілдерді қолдану мен ң 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаларынан да көрініс тапты.

“тіл – біздің тұтастығымыз”, “тіл тағдыры – ел тағдыры” деп те айтып жүрміз. сондықтан әр өз ана тілін көзінің қарашығындай қорғауға, оның орынсыз шұбарлануының қандайына болса да қарсы тұруға тиіс.туған тілдің абыройын асқақтату - әрбір ң абзал борышы. біздің барша ұлттық келбетіміз бен болмысымызды, салт -санамыз бен дініміз осы ұлттық мәдениет пен тілімізде жатыр. тәуелсіз елдің елдің елдігі жас ұрпағын парасатты да білімді, іскер де қабілетті, отансүйгіш те ұлтжанды тұлға етіп қалыптастыруда мемлекетік тілдің атқаратын қызметі орасан зор. егеменді ел болып, ес жиып, етек жия бастаған бұл күндері осындай ойға қонбайтын, солақай сорақыларды көбен көріп, қолмен ұстай отырып қазақ тілі мәселесі жөнінде толғанбай тұра алмаймыз.

тіл – таусылмайтын байлық. қанша тіл білсең, өзгеден сонша кез биіксің. дегенмен, алдымен туған еліңнің мемлекеттік тілін білуге міндеттісің.

қазақ тілі - өте бай тіл. ол шаруашылықтың бар саласын өркендете түсуге себепші күш, халқымыздың мәдени дәрежесін көтере беруші пәрменді құрал, жұртшылықты жаппай отаншылдық рухта тәрбиелеудің құралы, қуатты қаруы.

амал не, осындай әдемі туған тіліміз бола тұра өзге тілде сөйлейтіндер де көп болды. тіпті туған тілден безетін сорақыларды да көргеніміз бар. төл тілде сөйлеуден безу ақ сүт беріп, асыраған анаңды ұмытумен бердей. осы кезде паустовскийдің: “туған тіліне жаны ашымаған – жәндік,” – деп, ашына айтқаны ойға келеді.ана тілін ұмытқан өз халықының өткенінен де болашағынан да қол үзеді.

ана тілі – ар өлшемі. олай болса, тілді шұбарлау – арды шұбарлау, көңіл тұнығын лайлау.

ұлттың мәдениеттің гүлденуі мен ң тарихи қалыптасқан тұрақты қауымдастығы ретінде ұлттың өзінің болашағы ана тілдің , оның қоғамдық қызметінің кеңеюімен тығыз байланысты. сондықтан туған тілге деген сүйіспеншілік кезеңнен басталуы тиіс. айналаңды танып білу, туған тіліңді білуден басталады.