Ыңғайлас салаласқа 5 сөйлем, себеп салдар салаласқа 5 сөйлем, өтінемін, тезірек. 90мин

Ыңғайлас салалас 1. қостын ар жағынан қара кер аттың басындағы жүген сылбырлады, шөп суылдады 2.комирден май да шығады, темір қорытатын кокс те шығады 3.мен бұл арада үндемедім және үндеуди кажет те көрмедим 4. үй ишинин қ жүрісі сыбырлады да, барлық үлкен- киши қонақтардың айналасына жиылды 5.алыс жол атты сынайды,ауыр күн ерді сынайды. себеп салдар: 1.кей металдар табиғатта өте аз және таза түрінде кездесуи сирек. 2 есенқұл жауап қатқанша болған жоқ,жаңағы жук машинаға да жеттік 3.жайлаудын көлдеріне сене беруге болмайды,құрғақшылық жылы олардың коби тартылып қалды. 4. сизди ешкім шақырган жок,сондықтан сиз бармайсыз. 5 мезгіл кешкирип кетті,амалсыз конуга тура келді

Толағай (аңыз) "толағай"  - халық аңызы.  шығыс қазақстан облысы  тарбағатай ауданындағы тау атауына байланысты аңызда бұрынғы өткен заманда, үлкен өзен бойында саржан деген аңшы өмір сүргендігі, жылдар жылжып, күндер өткенде оның әйелі айсұлу өмірге ұл әкелгендігі, қуанған әкешеше дүбірлетіп той өткізіп, ға толағай деген ат қойғандығы айтылады. ертегі желісіндегідей  сюжеттер  бой көрсетіп, толағай ай санап емес, күн санап өседі. төрт жасында нағыз батырға айналып, жетіге келгенде белдесуге шақ табылмайды. әкесімен бірге аңға шығып, атақты аңшыға айналады. бірде олардың мекеніне жұт келеді. жауын жаумай, қуаңшылық болады. шөлден мал қырылып, өледі. күннің ыстығынан киіз үй- ді паналап, анасымен әңгімелесіп, толағай одан жаңбырлы жерді сұрайды. анасы қиыр шетте өткен жастығын еске алып, ешқашан  құрғақшылықтыбілмейтін, шөбі шүйгін мекеннің бар екенін айтады, таулары аспан тіреген жер жаннаты  тарбағатай  жайлы ұзақ әңгімелейді. ол көп жүріп шыңдарын қар басқан асқар тауларды тауып алады, оған биік тоғайлы, құстары сайрап, төбесін бұлт жапқан бір ғана тау ұнайды. ол осы тауды құшағына алып, қатты ырғайды да арқасына салып, кері еліне қарай қайтады. ол шаршамай ұзақ жүреді. халық жылжып келе жатқан үлкен тауды көреді. оны көтеріп келе жатқан толағай екенін біледі.  найзағай  ойнап, күн күркіреп, жауын селде- теді. халық "толағай" деп ұрандап, қуанышпен қарсы алады. қуарған шөп көтеріліп, жан-жануар мөңіреп- азынап шулайды. шаршаған батыр тау астынан шыға алмай "апа! " деген жалғыз ауыз сөзге ғана шамасы келеді де, мәңгіге тау астында қалады. бақытты ана айғайлы жылауға басады, халық қайғы жамылып, тау да бұған шыдай алмай көзінен жас бұлақ болып ағады. содан бері бұл тау "толағай" деп аталады. аңызды шығыс қазақстан мемлекеттік университеті қазақ әдебиеті кафедрасының  фольклорлықэкспедициясы тарбағатай өңірінен жазып алған.  қолжазба  нұсқасы осы кафедраның арнайы қоры мен әдебиет және өнер институтының қолжазба және  мәтінтану  бөлімінде сақтаулы.[1]

Тазалық – денсаулық негізі, денсаулық – байлық негізі. мақал ң денсаулығы – қоғам байлығы. әрбір өз денсаулығының мықты болу жолдарын қарастыру керек. дені сау ң көңіл-күйі көтеріңкі болып, еңбекке әрқашан құлшына кіріседі. халқымыз «дені саудың – жаны сау» деп орынды айтқан. отанымыздың келешегі, көркеюі – салауатты өмір салтын сақтау қолдауда. қараңғы үйге кіріп келіп шам жақсаңыз, шам үйді жарық қылады. көп қызыл гүлдің ішінен бір ақ гүл көрсең, көзің соған түседі. біздің де өмірімізді жарық қылатын, жан-жағымызға тамаша сәулесін шашатын, өмірдегі басты байлық – денсаулық. денсаулық – бұл ң еңбекке белсенді болуы, әрі ұзақ өмір сүруі, тәннің саулығын және рухани саулығын сезіну. жеке бас тазалығының ережелері. - күнделікті бір уақытта тұр, бөлмеңді желдетіп ал да, шынықтыру жаттығуын жаса; - ертең ерте тісіңді тазалап, беті-қолыңды, мойның мен құлағыңды жу; - ұйықтар алдында жуынып, бөлмеңді желдетіп алуды ұмытпа; - тамақ ішердің алдында, жұмыстан кейін, әжетханадан соң міндетті түрде қолыңды жу; - бет орамал пайдалан, мұрныңның әрқашан таза болуына көңіл бөл; -түшкірген, жөтелген кезде мұрның мен аузыңды бет орамалмен жауып, теріс айналып түшкір немесе жөтел; - шашыңды дұрыстап күт: уақытылы тара, буып немесе өріп қой; - төсегіңді жинау, жеңіл-желпі киімдеріңді өзің жуып, үтіктеу, түймеңді қадап, бәтеңкеңді тазалау – бұл әркімнің-ақ қолынан келетін іс; - ұқыпты да жарасымды киінетін бол. киімнің таза және үтіктелген болсын; - мектепке киетін киімің мен үй киіміңді ұқыпты ұстап, уақытылы ауыстыр. ал қонаққа барарда жарасымды да сәнді киінген жөн; - үйден шығарда сырт бейнеңді айнаға қарап түзеуге әдеттен; - аяқ киіміңді күтіп киіп үйрен, тазалауға уақыт бөл; - мектепте ұстайтын, үйде пайдаланатын заттарыңды реттеп ұста; - өзің отыратын орынның тазалығын қадағалап, шаңын сүрт; - кітап – дәптеріңді пайдаланып болған соң, орнына қой; - ине-жіп, қайшы, тарақ, кітапша сияқты заттардың өз орнынан табылғаны дұрыс. алсаң, орнына деру қой; - сырт киіміңді орындыққа тастай салмай, киімілгішке іл. мектеп формасы мен үй киімің араласып жатпасын. - ойнасаң, ойыншықтарыңды да жинап, реттеп қой.