Тол дауысты жане дауыссыз дыбыстын ережеси калай?

Қ,ғ,ң,һ, осылар төл дыбыстарға жатады.. дауыссыз дыбыстар дауыссыз дыбыс өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысында кедергіге ұшырап шығуынан жасалады. қазақ тілінде 26 дауыссыз дыбыс бар: б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, у, ф, х, һ, ц, ч, ш, щ. дауыссыз дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай ұяң, үнді және қатаң болып үшке бөлінеді.[2] ұяң: б, в, г, ғ, д, ж, з, һ үнді: й, л, м, н, ң, р, у қатаң: к, қ, п, с, т, ф, х, ч, ц, ш, щ жоғарыда келтірілген мағлұмат кеңес өкіметі билік құрып тұрғанда, 1940 жылы еңгізілген аманжолов сәрсеннің әліпбиі негізінде берілген. бұл әліпбиді, тоталитарлық жүйе қазақ халқын орыстандыру саясатының құралы ретінде пайдаланған. орыс тілінің дыбыстары қазақ әліпбиіне қосылған. қазақ тілі туралы жалған мағлұмат ресми құжаттарда, қазақстан тәуелсіздік алса да, осы уақытқа дейін өзгертілмей келеді.

Дауысты дыбыс: ауа окпеден кедергисиз шыгып, уннен гана туратын дыбыстар дауыссыз: окпеден шыккан ауанын кедергиге ушырап шыгуынан жасалатын дыбыстар

Қарлығаш — ң досы, жанашыры, қай кезде де қамқор боп жүретін адал құс. «қарлығаштай өртіме қанатымен су сепкен» деген теңеудің айтылуы да бекер емес. қарлығаш әдеміліктің де символы «қасың бар қанатындай қарлығаштың, болсайшы бәрі сендей қарындастың» деген қара өлең — соның дәлелі .торғай тәрізділер отряды, әнші торғайлар тобының тұқымдасы.[1]

арктика  мен  антарктидадан  басқа аймақтарда кеңінен таралған, 20 туысқа бірігетін 79 түрі бар.  қазақстанда  5 түрі (жар қарлығашы, құз қарлығашы, қосреңді қарлығаш, секпілтөс қарлығаш, кент қарлығашы) кездеседі.

қарлығаш— торғай тәрізділер отряды, әнші торғайлар тобының тұқымдасы.

қарлығаштың тұмсығы қысқа, тұмсығының түбі кең, езулерінің арасы алшақ. қанаттары жіңішке әрі ұзын. дене бітімі ерекше сымбатты. саусақтары қысқа, әрі әлсіз, жерде жүруі ебедейсіз. қ-тың қауырсыны тығыз, жотасы қара түсті жылтыр. сыртқы түрінен еркегі мен ұрғашысының айырмашылығы байқалмайды. дене тұрқы 9—23 см, салм. 10—60 г.

қарлығаш өте жақсы ұшады, тіршілігінің көп уақытын ауада ұшып жүріп өткізеді. су үстінен ұшып бара жатып-ақ су іше береді. ұшып жүріп қорегін ұстап жейді. дауысы онша қатты емес. қарлығаш ұясын саз қтан сілекейімен араластырып бекем етіп жартас қуыстарына, жағалаудағы жарға, үй ішіне, кейде ағаш басына да салады. ұясы жарты ай немесе түбі кең, аузы тар құмыра пішінді. ұясының түбіне қауырсыннан, т.б. заттардан жұмсақ төсеніш жасайды. ашық ұядағы жұмыртқа қара теңбілді шұбар, жабық ұядағы жұмыртқа ақ түсті болады. жылына 1, кейде 2 рет 3—7 жұмыртқа салып, басып шығарады. қызылшақа болып туады.

қорегі көбіне ұсақ жәндіктер. ашық күндері биіктеп ұшады да, ауа райы жауын-шашынды болар алдында жер бауырлап ұшады. сондықтан да қарлығаштың ұшу ерекшелігіне қарап ауа райының өзгерісін алдын-ала болжауға болады.