5предлодежений на казаxском языке про школьный субботник

Бізде сенбілікке (суботник) шықтық. Даладағы ағаштарды суғардық. Қоқыстарды тердік. Барлық балалар табиғатқа қамқор болды. Біз апта сайын сенбілікке шығамыз .

Абылай ханның сыртқы саясаты.

Абылайдың сыртқы саясаты да икемділігімен және ымыршылдығымен сипатталды. Оның Россия мен Қытай сияқты күшті мемлекеттермен қатынастарының Орта Азия мемлекеттерімен қатынастарынан едәуір айырмашылығы болды. Отаршыл империялардың күш-қуатын өте жақсы ұғынған хан, бір жағынан Россия протекторатын танудан бас тартпай, екінші жағынан өз иеліктеріңде екі державаның да ықпалы күшеюіне жол бермей, олармен қатынастарда барынша икемділіккөрсетуге тырысты. Бір жағынан, Абылай Қытайдың өкімет орындарын өзінің адалдығына үнемі иландырып отырды, екінші жағынан, ол мәселені «Россия сарайына әлдеқайда ынталықпен…, ал Қытай ханымен хат жазуды бір нәрсе үшін, оған бағынышты қырғыз-қайсақтарға Қытайлардың реніш көрсетіп, қысым жасамауы үшін жалғастырып» отырған сияқты етіп көрсетті. Хан өз иеліктерін агресияшыл көршілерінен осылайша қауіпсіздендіріп қана қоймай, жекелеген пайда келтіруге де тырысты. Мәселен, 1772 жылы ол Россиядан өзінің сыртқы және ішкі жауларына қарсы күресу үшін тағы да әскер сұрады. Шынына келгенде, Абылайдың адалдығына күмәнді Россия да, Қытай да оған әскер бөлуден бас тартты.

Россияның өкімет орындары Абылай ханды өзінің ықпал өрісінде ұстауға ұмтылды, сондықтан да 1777 жылы хан жазбаша өтініш жасаған жағдайда оның хан атағын тануға әзір екенін ресми түрде хабарлады. Мұндай дипломатиялық қадам өзінің сыртқы саяси аренадағы беделін нығайта түсетіннің түсінген Абылай Петербургке өзінің баласы Тоғым бастаған елшілік жіберді. 1778 жылы ғана II Екатерина оны хан деп және Орта жүздің ханы деп бекіту туралы грамотаға қол қойып, оның Кіші жүз бен Ұлы жүзге биліг танығысы келмеді. Бұған ызаланған Абылай Орынборда Троицкіде, тіпті Петронпавлда да ант беруден бас тартты. Ол 70-жылдардың аяғына қарай Абылай Россиямен қандай да болмасын қатынастарының бәрін мүлде үзді.

Абылайдың оңтүстіктегі көршілерімен қатынастары басқаша болды. Оның күш салуы арқасында қайтадан қазақ аймағына айналған Жетісуда қырғыздармен қақтығыстары жалғаса берді және Абылай оларға қарсы ара– ура жорықтар жасап тұрды. 1774 және 1779 жылдырдағы жорықтар қырғыз руларының бір бөлігінің қазақ хандығына бағынуына жеткізді. Ташкентпен және Ходжентпен соғыста Сайрам, Шымкент, Созақ, Ташкент қазақтарға қайтарылды. Сонымен Абылай ханныңXVIII ғасырдың 70 жылдарындағы сыртқы саяси қызметі қазақ мемлекетінің бірлігін уақытша қалпына келтіруге, оның халықаралық аренадағы жағдайының нығайюына жеткізді. Абылайға дейін де, одан кейін бірде-бір қазақ ханының мұндай шексіз билігі болған емес. Бұл ең алдымен оның билігінің сөзсіз құдыреттілік сипатына байланысты еді. Көреген саясатшы және шебер дипломат Абылай өзіне ергендердің сүйіспеншілігіне және қарсыластарының құрметіне лайық бола білді. Бұған ханның жеке қасиеттері де едәуір дережеде себепші болды. Абылай мұсылманша жақсы сауатты болды, оқып, жаза білді. Ол сирек кездесетін саясатшы, қолбасшысы және дипломат болды. Дегенме де, ол тарих көшінөзгерте де, көшпелі өркениеттің бұрынғы күш – қуатын қайтадан келтіре де алмады. Ол қайта түлеткен біртұтас Қазақ хандығы ханның өзі қанша өмір сүрсе, сонша өмір сүрді. 1781 жылы шамамен 70 жасында Абылай Ташкенттен Түркестанға келе жатқанда дүние салып, Қожа Ахмет Иасауи кесенесіне жерленді.

Объяснение:

1. Екі сыңары да мағынасыз қос сөз.

А) ілгері-кейін В) ашу-ыза С) алба-жұлба Д) көрші-қолаң Е) этно-мәдени

2. Дұрыс жазылған тұйық етістік.

А) жайу В) суыу С) байыу Д) жуыу Е) кею

3. Сын-қимыл үстеуі қатысқан сөйлем.

А) Олар жаз бойы ауылда демалды. В) Зейнеп сабақтан ерте келді.

С) Бұл жұмыстан әбден жалықты. Д) Мыңа өленді зорға жаттап алдым.

Е) Таңертең анам сиыр сауды.

4. «Ұялу» мағынасын білдіретін тұрақты тіркесті белгілеңіз.

А) Отқа май құю. В) Көз ілмеу. С) Тісін қайрау. Д) Тас бауыр. Е) Бетінен оты шығу.

5. «Арасынан қыл өтпеу» тұрақты тіркесінің мағынасын табыңдар.

А) Қоркақтық. В) Ашулану. С) Үндемеу. Д) Батырлық. Е) Достық.

6. Кейінді ықпалды табыңыз.

А) Мемлекеттік өнер мұражайы құрылды. В) Болат сабағына кешігіп келді.

С) Сабаяққа бара жатырмыз. Д) Сабақ ерте бітті. Е) Айтыс өнері жақсы дамыған.

7. Жатыс септігіндегі көмекші есім

A) ішінің B) алдын C) қасынан D) сыртында E) үстіне

8. Қалау райлы етістіктің 1-жағын табыңыз.

A) үйренгім келеді B) айтпайды C) көрсе D) оқығысы келеді E) шақырсаңыз

9. Қалау райлы етістіктің 2-жағын табыңыз.

A) көргің келеді B) шақырғысы келеді C) жазса D) дайындайсың E) ұйықтаса

10. Неологизм қатарын табыңыз.

A) Қала, тұрғын, ғарыш. B) Әшекей, келін, жүзік. C) Даңғыл, құжат, ұшақ.

D) Шіркеу, мешіт дін. E) Баспана, ауыл, үй.

11. Көп нүктенің орнына тиісті неологизмді анықтаңыз. Ә.Қастеевтің есімі республикамыздың көшелері мен мектептеріне, берілді.