Қарлығаш құсы туралы айт əңгіме туралы айт

Қарлығаш

Қарлығаш – айыр құйрықты, қанаттары ұзын, әрi үшкiр келетiн, шағын денелi қара ала құс. Қарлығаш сөзi «қара», «ала», «құс» деген сөздердiң кiрiгуiнен шыққан. Торғайлар отрядына жататын құс тұқымдасы. Басқа құстардан бiр айырмашылығы – жемiн ұшып жүрiп ұстайды. Суды да ұшып жүрiп iшедi. Бауыры ақшыл, арқасы қоңыр, жасыл жылтыр. Арктика мен Антарктидан басқа жердiң бәрiнде ме¬кендейдi. Бүкiл әлемде қарлығаштың 80 түрi бар. Оның 4 туысқа жа¬татын 5 түрi Қазақстанда кездеседi. Олар: жар қарлығашы, құз қар¬лығашы, қос реңдi қарлығаш, сепкiлтөс қарлығаш, кент қарлы¬ғашы.

Республикамыздың барлық жерiне тараған. Орман-тоғай, өзен-көлдер маңында, шөлдi және таулы өңiрлерден жиi ұшыратасың. Жыл құсы. Күз түсе, Африка мен Оңтүстiк Азияға ұшып кетедi. Жылына бiр рет, қыста түлейдi. Екiншi жылы ұрпақ бередi. Екi-екiден, кейде топ¬танып, шыңға, тiк жарға, кейде тұрғын үй қабырғаларына, ағашқа жапсыра ұя жасайды. Ұяны топырақ пен сазды сiлекейiн араластырып қалайды. Iшiне майда шөп, қауырсын, мамық төсейдi. Қарлығаштың кейбiр түрлерi жарға үңгiп iн қазады. Олардың тостаған тәрiздi, бетiн ашық етiп немесе қап, дорба тәрiздi етiп, кiрiп-шығатын тесiк қалдыра жасаған ұялары да бар.

Қарлығаш – пайдалы құс. Зиянды насекомдарды, әсiресе, шыбын-шiркейдi өте көп жеп, ауыл шаруашылығына пайда келтiредi.

Қарлығаштар жылына екi рет жұмыртқалайды. Алты-жетi күннен соң жасап бiтiрген ұясына 3-тен 7-ге дейiн жұмыртқа салады. Екi-үш аптада балапан басып шығарады. Балапандары алғаш қызылшақа болады. Балапандарына жем iздеуге шығарда ұядан құлап кетпесiн деп, аяқтарын қылмен байлап кетедi.

Ата-бабаларымыз қарлығашты ежелден жақсы көрген. Қарлы¬ғаштай сүйкiмдi, еңбекқор, ақылды болсын деп, қыздарына Қарлығаш деп ат қойған. Қарлығашқа көптеген аңыз-ертегi, мақал-мәтел, жұмбақтар, жыр жолдарын арнаған. Аңыз-ертегiлерде қарлығаштың адамдарға жасаған көмегi айтылады. Мысалы, «Қарлығаштың құй¬рығы неге айыр?» ертегiсi, Төле бидiң қалай «Қарлығаш би» атанғаны туралы аңыз… Қарлығашқа қатысты көптеген ырым-жорамалдар да бар. Мысалы:

Қарлығаш биiктеп ұшса – күн ашық болады.

Жер бауырлап ұшса – жаңбыр жауады.

Қарлығаш жылы жақтан оралған кезде қораға қонса, қой егiз туады. Ақ мол болады. Ал үй жақтауына немесе шатырына қонса, сол үйдiң жан басы көбейедi. Түсiңде қарлығаш көрсең бақытқа кенелесiң…

Белгiлi қазақ ақындары қарлығашқа арнап талай жыр жазған.

1)С

2)2070-жылға

3)Оқушылар тек электронды және оқулықтармен оқиды

2-тапсырма

Ақылды үй өте керемет. Балконы туралы айтсам онда әйнек қабырғалар пайда болған екен.Енді балалар балконнан құламайды.Едені тас плитасынан жасалған екен.

Қоқыс жәшіктері де өзгерген екен.Робот шаңсорғыш тазалап біткен соң қоқыс жәшігі ол жинаған қоқысты сорып алады екен.

Енді ақылды үйдің өз су қоймасы бар екен. Ол жаңбырдың суын өзіне сорып алып, оны сүзгіден өткізеді. Егер су қоймасының қосымшасын телефоныңызға жазып алсаңыз оны алыстан басқаруға болады. Оған таймер қойып ағаштарды , гүлдерді суаруға болады.

2)

Болашақтағы тұрғын үйлердің қабырғалары айнадан әрбір қабаты жағажайдаға малтатастарға ұқсайды деп ойлаймын

1) Менім салмағым неше тонна?

1) (полный ответ) менім салмағым жиырма төрт тонна. (краткий ответ) 24тонна , (или) жиырма төрт тонна.

2) Менім бойым неше метр?

2) (полный ответ) менім бойым жиырма сегіз метр. (краткий ответ) 28 метр (или) жиырма сегіз метр.

3)Менім қорғаушым не?

3) ( полный ответ) менім қорғаушым "қанатты барыс" (или) (краткий ответ) Қанатты барыс.

4)Менім дүниеге келгеніме кім үлес қосты?

4) (полный ответ) Менім дүниеге келгеніме Н. Далбай, Ә. Жұмабаев, С. Қаламқаров үлес қосты. (краткий ответ) Н. Далбай, Ә. Жұмабаев, С. Қаламқаров.

P.S. Если что-то не понятно сообщите