Сын есімдерді мағынасына қарай ажыратындар əдемі, арзан, дəмді, қымбат, бағалы, үлкен, əлсіз, қызық, жақсы, пайдалы, кең, ашық, биік, күшті, білгіш, ақшалай, жылы

Аяз би Жаманұлы (шамамен 711-800 ж.ж.)

Аяз би Жаманұлы- қазақ халқының ежелден елге аты мәшһүр болған, аты аңызға айналып кеткен ақылгөй абыз, шешен, биі. Оның есімі бүгінгі ұрпаққа «Аяз би» ертегісі мен «Аяз би, әліңді біл, Құмырсқа жолыңды біл» дейтін қанатты нақыл сөз арқылы сақталып жеткен. Аяз бидің ғұмырнамасы жөнінде әр түрлі деректер бар. Майқы би Мән баласының шежіресін жазған Шапырашты Қазбек бек Тауасарұлының өзінің «Түп-тұқияннан өзіме дейін» («Жалын», 1993 ж.) дейтін кітабында Аяз бидің және оның серігі Құмырсқа батырды «Майқы би дәуірінде өмір сүрген, Майқы Мәнұлының оң жағында отыратын сенімді ақылгөй билер еді», -деп жазады. Сонда бұл дерек бойынша Аяз би хижра жыл санауынан 711 жылы бұрын туып, 800 жылы дүниеден өткен, Майқы Мәнұлының замандасы, тұстас болып шығады. Ал зерттеуші Балтабай Адамбайұлының «Алтын Сандық» атты (1989 ж.) кітабындағы шағын мәліметте Аяз би -Хиуа хандығы дәуірінде өмір сүрген тарихи адам деп, оны XI-XII ғасырға жатқызады. Бұл-әлі зерттеуді қажет ететін мәселе.

Аяз бидің қандай би болғаны, адамгершілік қадір-қасиеті жөнінде қазақ энциклопедиясында былай жазылған: «Бұрынғы қойшы, кедей Аяз өзінің ақылдылығы, даналығы арқасында уәзір болады. Ол Мадан ханның бірнеше сынынан өтеді. Оған шөп жаманы-қоға, құс жаманы- сауысқан екенін дәлелдеп береді. Ханның тұлпарының сиырға, өзінің қара халыққа шатыстығын айырады. Шартты жұмбағын шешіп, бай қызы Меңді сұлуға үйленеді, ханның күншіл, ақылсыз қырық уәзірін өлімнен құтқарады. Аяздың даналығын, достыққа адалдығын, сертке беріктігін, қайырымдылығын, әділдігін Мадан мойындап, халық қалап, оны хан етіп көтереді»

ответ:Атына заты сай батыр.

Тарих бізден ерлігі түгілі есімі ұмытылған талай батырды жасырып келді. Тәуелсіздік алғаннан кейін ғана "банда", "ұлт жауы" деген желеумен аттарына қара күйе жағылған талай тұлға ақталды. Сондай елену үшін емес, елі үшін шыр-пыр болған батырлардың бірі - Мергенбай Жаманкөзұлы.

Мергенбай батыр 1876 жылы Жетісу губерниясындағы Жаркент уезінің Нарынқол өңірінде дүние есігін ашқан.Мергенбай Жаманкөзұлы 1918-1920 жылдары Қызыл әскер қатарында қызмет етіп, Жетісуда Кеңес өкіметін орнатуға қатысқан. Дана халқымыз "шын батыр сын үстінде танылар" дегендей, оның блатырлық тұлғасы, жасаған ерліктері жайлы біраз аңыз-әңгіме бар.Ел ішіне айрықша танылғаны - Сырт жайлауында отырған Ұзақ батыр ауылының азаматтары шетте жүргенін пайдаланып, Қытайдағы Монғолкүре ауданының қалмақтары 700-дей жылқыны айдап әкетеді. Мұны ести сала Мергенбай батыр қос атты ауыстыра мініп, барымташыларды жалғыз өзі қуған. Олардың алдын орап, Асутөр асуында күтіп алған Мергенбай тұтқиылдан шабуыл жасайды. Опасыз саясат пен қазақ тұрғындарының басындағы қиын жағдай Мергенбай батырдың Кеңес өкіметіне көзқарасын өзгертуіне себепші болып, шекара күзетін қамтамасыз ететін комотрядтың бастығы қызметінен бас тартып Қытай аумағына өзіне сенген елмен бірге қоныс аударады. Міне, Кеңес үкіметінің батырға жалған атақ таға салуына да осы себепші болған еді. Ел арасына кеңінен тараған "Керқұла атты Кендебай" ертегісінде осы Мергенбай батырдың баласымен кездесуі берілген.

Қазақ халқының осылай ұзақ уақыт еленбей келген батырлары қаншама десеңізші. Ержүрек ата-бабамыз болмаса мұндай кең-байтық даланың да, бейбіт өмірдің де ешқайсысы болмас еді.

Объяснение: