Написать поздравление на день рожленье другу

На каком языке? На казахском или на русском?

Еліміздегі тасқа қашалып жазылған жазуларды мерзімдік кезеңделуі жағынан тас дәуіріне жатқызуға болады.

Қазақстанда бұл жазулардың бүгінгі күнге дейін төрт түрі сақталған. Олар: Ескі ғұн, үйсіндер пайдаланған руна жазуы, Орхон дәуіріндегі руна жа¬зуы, шығыс Түркістанда ұйғырлар пайдаланған арамен жазуы.

Жалпы бұл жазулар "Қазақ елінде жазу болмаған, бұл тағы ел" деген пікірлерді жоққа шығарады.

Бұл жазуларды нақтылап қарар болсақ, ел басқବрушылар¬дың қол қойған аттары, ұрандар, тасқа қиып түсірген, әдемі өрнектер, «қош¬¬қар мүйіз», «түйе табан», «кісінің ізі», «аттың ізі», т.б. секілді жазуларды көруге болады екен.

Мысалы, Ертіс өзенінің оң жағалауынан 1960 жылы сақ дәуірінің б.з.д. V-IV ғасырларға жататын ескерткішінен марал сүйегінен жасалған тұмардан жазу табылған. Оны танымал түрколог ғалым А. Аманжолов оңнан солға қарай “Ақ сықын” — “Ақ марал” деп оқыған.

Сонымен қатар Есік қаласы маңындағы “Алтын адам” қабірінен шыққан күміс тостағанның сыртында екі жолға жазылған 26 таңбалы жазу табылды. Бұл жазулар байырғы түркі руно жазбаларына, екіншіден, Жерорта теңізі жағалауындағы елдерде таралған көне алфавиттік таңбаларға, әсіресе, грек, арамей әріптеріне ұқсас болған екен.

Бұл тек екі мысал, ал еліміздің аумағында мұндай жазулар көптен көп. Соларды зерттеуді ғалымдар соңғы кезде ден қойып, тарих қойнауындағы ақпаратпен көпшілікпен бөлісуде.

Жылқы малының атаулары

Жылқы тұқымына қарай:

• арғымақ

• қазанат

• абы

• тобышақ

• текежәуміт

• қазақы ат

• қарабайыр

• пырақ

• дүлдүл т.б. болып бөлінеді.

Шабыс ат:

• жүйрік

• тұлпар

• сәйгүлік

• саңылақ

• бәйге ат деп бөлінеді.

Салтанатқа мінетін ат:

•       жорға

• төкпе жорға

• айдама жорға

• шайқалған жорға деп бөлінеді.

Мініс аттары:

• Аяқ ылау

• жетек ат

• қосақ ат

• түп ат

• көсем ат деп жіктеледі.

Өсуіне қарай:

• Құлын - бір жасқа дейінгі жабағысы көтерілмегені.

• Жабағы - бір жасқа толмаған, құлын жүні түспегені.

• Тай - жылқының екі жастағысы.

• Құнан - жылқының үш жастағысы.

• Дөнен - жылқының төрт жастағысы.

• Бесті - жылқының бес жастағысы.

Саяқтар (бойдақ жылқылар):

• Ат - піштірілген еркек жылқы.

• Сақа ат - он бір -он екіге келген ат.

• Арда емген - құнанына дейін енесін емген, ақ жілік болғаны.

• Төл тай - өз енесі мен ежені бірдей еметін бір жасар жылқы.

• Қысыр емген - құлынын тастаған биенің екі жасқа дейін емген бұрынғы төлі.

• Шобыр - мініске, күш-көлікке өте мықты шабан ат.

• Сетер ат - құлынынан қартайып өлгенше жүген-құрық, ер тоқым көрмеген ат.

• Пішпе - піштірілген жылқы.

Биенің атаулары:

• Бие - құлындайтын жылқының бес жасқа келгені.

• Байтал - жылқының екі жастан бес жасқа дейінгі ұрғашысы.

Сүтіне қарай биелер:

• Мама бие - өте сүтті бие.

• Мәнерсіз бие - сүті аз бие.

• Ақтандыр бие - сүті жоқ, сүт шықпайтын бие.

• Исіншек бие - сауар алдында құлынына жанасып, исінген сүтін ағызып жіберетін бие.

Қысырақ атаулары:

• Тұман қулық - үш немесе төрт жасқа дейін айғырдан шықса да құлындамай жүрген бие.

• Көбен бие - қонданып тойына бастаған бие.

• Ақжілік бие - құлындығында енесі сауылмай еркін емген бие.

• Қаракемік бие - енесі сауылып, жүдеу, бос болып өскен бие.

• Нәқұс (құтамсыз) бие - шаққан тегі нашар бие.

•       Құмай тұяқ бие - түяғы көп тасырламайтын бие,

Айғырлардың атаулары:

• Жасамалы - үш-төрт жастан асқаны.

• Сәурік - үш-төрт жастағы үйірге салынбағаны.

• Құр айғыр - өмуру құрық-жүген тимеген айғыр.

• Сыңар ен - түмысында бір ен болып туған.

• Шартық - екі енінің бірі піштірілгенімен қалған айғыр.

• Азбан - алты жасында піштірілгенімен айғырлық әдетін қоймай, биенің мазасын алатын айғыр.