Казахский язык, 85 етістік ( шақтары, райлары )

ел мен жер егіз.

елге бай құт емес, би құт.

жұрт дегенде жұмылып,

ел дегенде егіліп.

иесіне керек болса қоңсы өкпелемейді.

е, құдайым, би қыл,

би қылмасаң, би түсетін үй қыл.

елдестірмек елшіден,

жауластырмақ жаушыдан.

 

елшінің қылышы – тіл.

 

ел ағасымен жарасады,

киім жағасымен жарасады.

 

аталар сөзі –

ақылдың көзі

 

туған жер - тұғырың,

туған ел - қыдырың.

 

ел қадірін көрген біледі,

жер қадірін жүрген біледі.

 

елінде көгерер,

қоға көлінде көгерер.

 

бөтен жердің гүлінен

туған жердің тікені артық.

 

өз елімнің басы болмасам да,

сайының тасы болайын.

 

туған жердің күні де ыстық, түні де ыстық.

 

елінен безген оңбайды,

көлінен безген қонбайды.

 

ел болам десең, бесігіңді түзе.

 

отан – елдің анасы

ел – ердің анасы.

 

туған жердей жер болмас,

туған елдей ел болмас.

 

отанды сүю – отбасынан басталады.

туған жердің жуасы да тәтті.

 

ер елінде,

гүл жерінде.

 

өз елінде көртышқан да батыр.

өз елінің иті де қадірлі.

 

отан үшін күрес,

ерге тиген үлес.

 

құртақандай торғай да,

өз ұясын қорғайды.

 

орағың өткір болса,

қарың талмайды.

отаның берік болса,

жауың алмайды.

 

отансыз –

ормансыз бұлбұл.

 

үйде оңбаған,

түзде де оңбаған.

 

елінен безген ер болмас,

көлінен безген қаз болмас.

 

сағынған елін аңсайды,

сарыала қаз көлін аңсайды.

 

жат елдің қаршығасынан,

өз еліңнің қарғасы артық.

 

бақа көлінде патша,

қ суында патша.

жігіт елінде патша.

 

егілмеген жер жетім,

елінен айрылған ер жетім.

 

отанға опасыздық еткенің,

өз түбіңе өзің жеткенің.

 

ерінен айрылған көмгенше жылайды,

елінен айрылған өлгенше жылайды.

 

ел іші алтын бесік.

 

жері байдың елі бай.

 

отан –қуат,

отбасы – шуақ.

 

ел елдің бәрі жақсы, өз елің бәрінен жақсы.

 

есің барда елің тап.

 

туған жердің ауасы да шипа.

 

еліңе қарап, ертеңіңе қамдан.

 

ерден аспақ болса да,

елден аспақ жоқ.

 

орта жүзді қамшы беріп дауға қой,

ұлы жүзді қауға беріп малға қой,

кіші жүзді найза беріп жауға қой.

 

данышпан айтса, ел айтқаны,

елдің қамын жеп айтқаны.

 

елің - панаң,

жерің – анаң.

 

өз елің өзекке теппес.

 

елуінде ер дана,

елу жылда ел жаңа.

 

ел жасымен көрікті,

тау тасымен көрікті,

аяқ асымен көрікті.

 

өз елің - алтын бесігің.

 

кісі елінде сұлтан болғанша,

өз еліңе ұлтан бол.

 

ит тойған жеріне,

ер туған еліне.

 

кімнің жерін жерлесең,

соның жырын жырларсың.

 

өз елімнің басы болмасам да,

сайының тасы болайын.

 

елінен безген оңбайды,

көлінен безген қонбайды.

 

іргесі берік елді

жау ала алмас.

ауызы бір елді,

дау ала алмас.

 

ұлтарақтай болса да,

ата қонысы жер қымбат.

ат төбеліндей болса да,

туып өскен ел қымбат.

 

жат елдің жақсысы болғанша,

өз еліңнің сақшысы бол.

 

өз елім - өлең төсегім.

 

ынтымақсыз елді -

ұрысы билейді.

ынтымақты елді -

дұрысы билейді.

 

алтын алма, алғыс ал,

алтын деген - жер сыйы,

алғыс деген - ел сыйы.

 

ел даусыз болмайды,

ер жаусыз болмайды.

 

бүлінген елден,

бүлдіргі алма.

 

қ іздесең көлге бар,

береке іздесең елге бар.

 

ел-жұртыңның қадірін

іс түскенде білерсің.

сары тонның қадірін,

қыс түскенде білерсің.

 

еркектің жаманы,

қатынын жамандар.

елдің жаманы,

батырын жамандар.

 

аңқау елге - арамза молда.

 

отан – оттан да ыстық.

 

отансыз ,

ормансыз бұлбұл.

Әлемдегі батыс карахан қаласында өмір сүрді. ол анасы қызы айша-биби атты қызды жақсы көреді. бірде қыздың әкесінің батасын алуға үміт артуға болмайды, батыр карахан ауылға кіріп, сүйіктісін ұстап алып, қашып кетеді. қыздың әкесі олардың артынан күзетшілерін жіберіп, оларды өлтіруді бұйырды.ұзақ сүйетіндер, қудалаудан қашып кетеді. бірнеше күн бойы үзіліссіз жарыс хартиясы қызды асу өзенінде жүзуді шешті. бірақ әкесінің күзетшілері оларды күтті. олар қыздың бас киіміне кигізді - саукеле - кішігірім дала даусы. қыз қызды жақсы өзен суға алып барып, киінуге кірісті. ол өзіне сукельді лақтырды. сол кезде оның лаулаған жыланы зақымданған болатын. айша-бибі сана-сезімін жоғалтып, оның өліп жатқаны анық болды. сонда батыр карахан оны алып, оны жақын маңдағы молдаға алып келді де, оларға батасын берді. бірнеше минуттан соң ғана отбасылық бақытқа қол жеткізді. айша батырдың қолында қаза тапты. сол күні және түнде, карахан оны мәңгіге сүйді.айша-бибі қайтыс болған жерде, кейінірек мазар салынған. оның жанында карахан өзін өлтіргеннен кейін, сүйікті бірге болуға мәжбүрледі. соңғы күндерге дейін ақ киім киген батыр қарахан аиша-бибидің қабірінің жанында тұрып, оны қорғап, құдайға дұға етіп, кешірім сұрады.тақуалық пен киелілік үшін оны қасиетті деп санай бастады. бұл жерде «әулие ата» деп аталды.