Жердің жұпар иісін жеті күн ғарышта болған тоқтар әубәкіров жетік біледі. ол жер басып жүрген ң дала иісіне емірене білмейтініне ренжиді. "ғарышта ғана түсіндім мына жердің қадірін. жерге келгенде, жерді сүйдім, жаттым. жер иісі ерекше болады екен", - дейді ол. қазақ даласының иісін көпшілік аңқыған жусанмен байланыстырады. кең байтақ жерімізде бұл өсімдіктің 81 түрі өседі. енді ғалымдар көк шалғынның жұпар иісін құтыда сақтауды көздеп отыр. қазақ даласының иісін осылайша насихаттамақ. қазір зертханада бұл жоба бойынша 7 жұмыс істеп жатыр. жусан, жалбыз, арша, жебіршөп, мыңжапырақ секілді дала шөптерінен осы жерде эфир майларын алады. "қазақ даласының хош иісі" жобасының жетекшісі - ерлан сүлеймен. бүгінде мамандар 40 түрлі өсімдіктен эфир майларын бөліп алған. бұл еңбектерін олар "қазақ даласының хош иістері" деген брендпен бекітіп те қойыпты. алғашқы өнімдерін жыл соңына дейін шығаруды жоспарлап отыр. алыс жолға шыққанда, туған жер топырағын алып жүруді әдетке айналдырған қазақ енді қазақ даласының иісін де өзімен бірге алып жүруіне болады. жетпіс жасқа жеткенде, ғарышқа турист есебінде сапар шексем деп армандайтын тоқтар ағамыз да мүмкін дала иісін ала кетер. 34-сұрақ. мәтінге ат қойыңыз. а. жер иісі b. хош иіс с. дала шөптері d. байтақ жер [1] 35-сұрақ. мәтіндегі негізгі ойды анықтаңыз. а. алғашқы өнімнің бренді b. эфир майын алудың жолы с. ғарышкердің арманы d. даланың ерекше иісі [2] 36-сұрақ. мәтін мазмұнын нақтылайтын қорытындыны таңдаңыз. а. зертханаларда шөптерді зерттеу b. туған жердің топырағын сағыну с. ғарышқа турист ретінде сапар шегу d. түрлі шөптен эфир майын алу [2] 37-сұрақ. мәтін мазмұнына сәйкес жауапты табыңыз. ғарышкердің әдеті қандай болды? а. топырақты өзімен алып жүру b. дала шөптерін жинау с. эфир майын бөліп алу d. ғарышқа сапар шегу

34 а )))
35 д
36 д
37с
осылай сияқты

Қазақстан жеріндегі тұңғыш теміржол магистралі 1894 жылдың 25 қазанында Покров слободасы (бүгінде РФ Саратов облысындағы Энгельс қ.) - Орал тар табанды темір жол телімінің құрылысы аяқталғаннан кейін ашылды. Осы жолдың 130 шақырымы қазіргі Қазақстан жері арқылы өткен. Арада 4 жыл өткеннен кейін Урбах-Астрахан тар табанды темір жол іске қосылды. Мұның да 77 шақырымы қазақ даласын басып өтті.

Солтүстік Қазақстанның дамуы үшін 1891-1896 жылдары салынған Транссібір магистралінің, дәлірек айтқанда, оның «қазақстандық» 190 шақырымының маңызы зор еді. Бұл жол қазақ пен орыс халықтарының экономикалық және мәдени жақындасуына үлкен үлесін қосты.

1901-1906 жылдары Қазақстан жерінің 1660 шақырымдық аумағын алған, Орта Азия мен Ресейдің орталығын қосатын, Орынбор-Ташкент темір жолы салынды.

1914-1917 жылдары болашақ Түрксібтің бір бөлігі Жетісу жолының Арыс-Пішпек телімі салынды.

1915 жылы Челябинскі-Троицкі-Қостанай (Қазақстан арқылы 166 км.) магистралі салынды.

1915-1917 жылдары соғылған Алтай темір жолының (Новосибирск-Семей) 122 шақырымы Қазақстан жері арқылы өтті. Бұдан басқа 1918 жылға дейін 117 шақырымдық Екібастұз-Ермак тар табанды темір жолы жұмыс істеп тұрды. 1918 жылға қарай Қазақстан аумағындағы шойын жолдың жалпы ұзындығы 2,6 мың шақырымға жетті.

Кеңес заманының алғашқы темір жолы 1920-1922 жылдары салынған Петропавл-Көкшетау телімі болды. Қазақстанның түкпірдегі аймақтарын дамыту және астықты шығару қажеттілігіне байланысты 1926-1931 жылдары Бурабай-Курорты және Ақмола стансалары арқылы Қарағандыға дейін жалпы ұзындығы 700 шақырымнан асатын жол салынды. 1924 жылы Құлынды-Павлодар теміржол желісі құрылды. Ембідегі мұнай кәсіпшілігінің дамуына 1926 жылдан басталған Гурьев-Доссор тар табанды жолы ықпал етті.

1927-1930 жылдар аралығында салынған ұзындығы 1444 км Түркістан-Сібір (Түрксіб) магистралінің аяқталуы заманалық оқиға болды. Ол Қазақстанды Сібірмен байланыстырып, республиканың экономикалық дамуына және шөлді жерлердің игерілуіне әсер етті.

Орталық Қазақстан өңірінің өндірісі үшін 30-шы жылдары салынған Ақмола-Қарағанды, Қарағанды-Балқаш (490 км), ал оңтүстік үшін Шымкент-Ленгір жол телімдері зор маңызға ие болған. Алтай тау кен өндірісінің дамуында 1930 жылы салынған Локоть-Защита (235 км), сосын Лениногорскіден Зыряновскіге дейін созылған жол шешуші рөл атқарды.

Жайылма сөйлем — жалаң сөйлемнің құрамындағы бастауышты не баяндауышты, не түгелдей сөйлемді түсіндіру үшін құрамына тұрлаусыз мүшелердің біреуі немесе бірнешеуі енгізілу арқылы жасалған жай сөйлемнің түрі. Жайылма сөйлем жасаудың бірнеше жолдары бар. Тұрлаусыз мүшелер сөйлемдегі тұрлаулы мүшелердің төңірегіне топталады. Мысалы, “Еріншек егіншіден елгезек масақшы артық” (мақал). Осындағы “елгезек” сөзі “масақшы” сөзінің (бастауыштың) анықтауышы болып тұр. Сондай-ақ, “Адамның алып анасы — қара жер перзентін құшағына бір алады” сөйлеміндегі бастауыш қызметінде “жер”, оның анықтауышы “қара”, айқындауышы “ана” болып тұр. Ал “ана” сөзінің анықтауышы ретінде “алып” және “адамның” сөздері қызмет