"абай мен шәкәрім үндестігі" сочинение на казахском языке

Абай (Ибраһим) Құнанбааюев
(1845-1904)

Құнанбай діншіл болған. Мұсылман дінінің ықпалын күшейту мақсатын көздеп, Орта Азияның діндар қожаларын, татар молдаларын қарамағындағы ауылдарға таратқан. Олардың балаларын мұсылманша оқытқан. Өз ауылында Ғабитқан деген молданы ұстап, Абайды да оқытқан. Абайдың сабаққа зеректігін байқаған әкесі Семей қаласындағы мұсылман имамы Ахмет Ризаның медресесіне берген. Абай бұл медреседе 4 дыл оқыған кезінде араб, иран шығармаларымен жақсы танысады. Абайдың жазу жұмысынла үлгі еткен 19- шы ғасырдағы орыс әдебиеті болған.

- Неге?,- деди сиыр
- Ойткени олар маган аз тамак, су береди. Бакырай беремин, ешким тусинбейди. Солай журе беремин. Балалар мени муйизинен тартады. Адмадар мени сога береди. Содан менде жаралар коп болады. Бирак кобиси кетеди. Кейбиреуи соншама катты соккан, бир жылга дейин калатын жаралар. Адамдар сол жараны корип, бари мен анкау болып, секире беремин деп ойлап журеди, - деди сынар муйиз ешки.
- Кой, олай айтпа. Ал менде бари жаксы. Маган коп шоп, су береди. Менен сут алса, мен дым "канк" демесем, онда мени еркелетеди. Балаларымда да бари жаксы. Олар да акылды болып журеди. Калай сонда сени соншама жаман айналасады?,- деп айтты сиыр.
Ешки коп ойлап, неге соншама жаман олмен айналасады, ал сиырмен жаксы? Коп ойлап, жауабында тапкан жок.

Объяснение:

Аяз би туралы айтылатын ертегі-аңыздардың бәрінде дерлік Жаман қойшының Мадан хан сынынан өтуі, үйленуі, ханның күншіл, ақылсыз қырық уәзірін өлімнен құтқаруы, оның даналығын, достыққа адал, сертке беріктігін, әділдігін мойындаған хан өз тағын беруі сөз болады. Жаман хан болғаннан кейін де жыртық тоны мен жаман тымағын хан сарайы босағасына ілдіріп қояды. «Кей-кейде хандық тақтың буымен көңілім тасып, асып бара жатқандай болсам, соған көзім түседі де, тез тәубама келемін» дейді екен. Сөйтіп ол жыртық тоны мен жаман тымағын көрген сайын тәубасынан жаңылмай, өзіне-өзі: «Аяз би әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл» деп отыратын болған.

Өмірдегі реалды нәрсенің өзін әдейі өзгертіп көрсету – ертегі жанрының өзіндік қасиеті болғандықтан, ертегіші де оның мазмұнын барынша әсірелеп көрсетуге, сырлы да ғажайып етіп көрсетуге күш салады. Мәселен, «Аяз би» ертегісіндегі ханның әлсіз, жоқ-жітік, жаман қойшының ақыл-парасатын мойындап, оған хандық тағын сыйлап беруі өмірде әсте болуы мүмкін емес жағдай. Бірақ ертегіші осылай баяндайды, тыңдаушы оған иланады. Өйткені ертегіні айтушы да, тыңдаушы да өмірде бір рет болса да солай болғанын қалайды, соны армандайды. Қысқасы, Аяз биді өмірде болған тарихи тұлға дегеннен гөрі, халықтың «ел басқаратын адам осылай болу керек» деген арманынан туған Арман ханы, ел билеушіге тым ертеде ескерткен халық даналығы мен асқақ мұратының көрінісі деген орынды.