Шығарманың композициялық құрылымы.
Композиция-әдеби шығарманың құрылыс, оның үлкен-кішілі бөлім-бөлшектерінің бір-бірімен қисынды түрде қиюластырып, әр түрлі тәсілмен байланыстырылған тұтастық бірлігі. Шығарманың құрылысы шымыр болуы, бас-аяғы жеке тараулары жинақы келуі жекелеген бөлім бөлшектердің орынды жалғасуына байланысты.
Әдеби шығарманың композицялық құрылысының ұтымдылығы сөз болатын мәселелерді, суреттелетін жағдайларды, кейіпкерлердің іс-әрекетін талғап таңдай білу, оларды өлшеп, сұрыптап алу, қисынын тауып қиюластыра білу шеберлігіне байланысты болады және бұл-жазушының қандай шиеленіскен жағдай болса да түйінін тауып, ақ пен қараны ажыратып, не нәрсенің мәніді, маңызды екенін түсінетін көрегендігіне байланысты болады.
Композицияның көркемдік қуатылығы - әдеби шығармада не айтылғандығы қандай маңызды болса, нені қай (кезде) айту, әртүрлі жағдай, уақиғаның, іс-әрекеттің қайсысын кейінірек баяндау-бұлардың да мәні үлкен. Айталық, басты кейіпкер шығарманың өн бойында үлкен жігерлілік, алғырлық танытып келіп, ал енді ең соңында өмірден торығып, түңілгендей болса, бұдан туатын әсер бір түрлі де, егер осындай торығу, өзін әлісз сезіну шығарманың орта тұсында болып, кейіпкер қайта сергіп, серпіліп, өзінің ширақ, күрескер қалпына келген болса, шығарманың соңында ол осындай күйде болса, мұның оқырманға әсері мүлде басқаша болатыны түсінікті.
Әдеби шығармадағы жеке бөлім, тараулар оқиғалардың астас, жалғастығы, кейіпкердің ортақтығы арқылы бірігіп, тұтасып жатады. Композициялық тәсілдер алуан түрлі. Солардың іінде екі нәрсені салыстыра суреттеу немесе қарама-қарсы қойып суреттеу жиі кездеседі. Бұларға қоса, шығарманың композициялық құрылысын белгілеуде елеулі орын алатын ерекшеліктер: уақиға автордың, автордан басқа бандаушының атынан айтылуы немесе кейбір тұстарда болған жағдайлар шығармадағы кейіпкерлердің көзімен көрген қалпында алынып, соның ұғым-түсінігі арқылы берілуі.
Шығарманың композициялық құрылысы:
1. Сюжеттің басталуы.
2. Сюжеттік байланыс.
3. Шиеленісуі.
4. Шарықтау шегі.
5. Шешімі.
Жамал - Маган Жамалдын истеген - истери дурыс деп ойлайм, себеби Жамал бакытты болгысы келди, жанеде оз махаббаты ушин курести, бир жагынан дурыс болмауыда мумкин, ойткени Жамал мен Гали кашпай ата аналарынын батасын алып, куткенде, ондай жаман жагдайлар болмас еди. Жамал оте жахсы, кози ашык, акылды, сулу, сауатты кыздардын бири еди
Гали - Мейиримди, акылды жан еди, оз камын ойламай, тек оз махаббаты ушин барине дайын адам еди. Гали Жамалды кишкене болсын кутсе, мумкин екеуи бакытты болар еди.
Сарсенбай-ол Жамалдын акеси болып келеди, Сарсенбай тек оз камын ойлайтын жандардын бири,маган онын истеген тирлиги мулдем унамады, ол тек акша ушин кызын саткан надан адам болып келеди.
Жуман - ол Гали мен Жамалга карама-карсы кейипкер, Жуман сол кездеги суйкимсиз, акыл еси жетиспейтин, надан бай балаларынын жиынтыгы болып келеди
Байжан - ол Жуманын акеси, ол да надан, тек акшаны гана ойлайтын, жаман кейипкер
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Әдеп сақтаған, күлген, түсінер, ойлайтын, қалдырмақ, ұстайтын, оқыған, қараған, көрсететін, ұнамас, келтірер осы сөздерді қатыстырып әдептілік әлеппесі тақырыбына шағын әңгіме құра