Диалог про метро на казахском языке

Метро туралы диалог құрастыру.

Еркебұлан: Мейіржан, біз бірнеше автобус аялдамаларынан өтіп кеткен сияқтымыз, неге сол жерден керекті автобусқа отырмадық?

Мейіржан: Достым, мен саған қаламыздың мақтаныштарының бірі – Алматы метросын көрсетейін деп алып келе жатырмын. Міне, келіп та қалдық.

Еркебұлан: Метро? Мен метро жайлы тек естіп, оқып жүр едім. Ал өмірімде мініп көрмегенмін.

Мейіржан: Ендеше қазір көресің.

Еркебұлан: Алматыда метро қай жылы ашылып еді, есіме түспей тұр. Алматы метросы 2011 жылдың 1 желтоқсанында іске қосылған болатын. Міне, бүгінде сегіз жылдан астам уақыт бойы қала тұрғындары мен қонақтары қоладынп келеді. Өте ыңғайлы.

Мейіржан: Сонда метро несімен ыңғайлы екен?

Еркебұлан: Ең басты ыңғайлылығы – жолда кептеліс болмайды. Пойыздар жылдам жүріп, қажетті жеріңе апарады.

Мейіржан: Бағасы қымбат шығар...

Еркебұлан: Жоқ, керісінше, автобустан да арзан. Бар болғаны 80 теңге.

Мейіржан: Шынымен де арзан екен.

Еркебұлан: Метроның ұзындығы қанша екен?

Мейіржан: Оның ұзындығы – 8, 56 шақырым. Пойыз жолдың бiр басынан екiншiсiне дейiн 10 минутта жетедi. Жүру жиiлiгi – 6 минут.

Еркебұлан: Өте жылдам екен. БАрлығы қанша станция іске қосылған?

Мейіржан: Әзірге 7 станция қолданыста. Болашақта тағы жоспарлар бар.

Туған жердің ауасы да шипа...

Әркімге өзінің туып – өскен жері қымбат. Менің кіндік қаным тамып, ер жеткен жерім – Қарағанды облысына қарасты Жаңаарқа ауданы.

«Жаңаарқа он бес болыс елдің аты,

Қазақтың он ғасырлық өмір салты.

Құда боп, қыз ұзатып, қонақ күткен,

Қаймағы бұзылмаған елдің қалпы» - деп жырға қосқандай, Жаңаарқа өлкесі тұнып тұрған қазақилық пен салт – дәстүрді ұстанатын өлке. Бұл өлкеден елімізге танымал қаншама ақындар мен әншілер шыққан.

Ауылым, туған жерім өзіме қашанда ыстық . "Акқу көлін аңсайды, адам туған жерін аңсайды" демекші, сапарға шыққанымда ауылға оралғанша тау етегіндегі қуыстарды қуалай өскен бұталы орманын, тау суын сарқырата кең далаға алып қашқан өзендерін, дән теңізіне шалынған жазық даласын, төрт түлік малға төсін ашқан құтты жайлау қырларын, көк жасыл желекке бөленген ауыл үйлерін сағынамын...

Ауылдағы тіршілік қаладағыдан мүлдем ерекше. Дегенмен, ауылдың ауасы таза, шөбі шүйгін, тамағы табиғи.

Соңғы жылдары ауыл мәселесі республикалық деңгейде қолға алынып, түрлі жобалар іске асырылуда. Осының арқасында ауылымыз одан сайын көркейіп, гүлдене түсетініне сенімдіміз, себебі ауылдың гүлденгені – еліміздің гүлденгені деп ойлаймын.

ССалалас құрмалас сөйлем - құрамындағы жай сөйлемдердің баяндауыштары тиянақты тұлғада келіп , өзара бір-бірімен тең дәрежеде байланысқан құрмаластың түрі. Салаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен бағынбай, тең дәрежеде байланысып, баяндауыштары тиянақты келіп жай сөйлемдерді жеке – жеке қолдануға болады.

Салалас құрамластың құрамындағы жай сөйдемдер өзара бір – бірімен екі түрлі жолмен байланысады.

1.   Интонация арқылы мағыналарының жаңындағына қарай іргелесе байланысады.

2.   Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірінен өзара жалғаулық щылаулар арқылы байланысады.

   Ыңғайлас мәнді да, де,та, әрі, және , мен жалғаулық шылаулар.

   Қарсылық мәнді  бірақ, алайда , дегенмен, сонда да, әйтсе де, сөйткенмен, ал тәрізді жалғаулық шылаулар.

    Себеп – салдар мәнді өйткені , себебі, сол себепті, сондықтан, неге десеңіз тәрізді жалғаулық шылаулар;

   Талғау мәнді не, немесе, я, яки, не болмаса, я болмаса, яеи болмаса, әлде тәрізді жалғаулық шылаулар.

   Кезектес мәнді кейде, бірде , біресе тәрізді жалғаулық шылаулар.

3.   Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері .

Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен өзара белгілі мағыналық қарым – қатынаста айтылады. Мағыналық қарым-қатынаста жұмсалуына қарай салалас құрмалас сөйлем мынадай алты түрге бөлінеді :

1.   Ыңғайлас салалас.

2   Қарсылықты салалс.

3.                  Себеп – салдар салалас.

4.                  Ілектес салалас.

5.   Талғаулы салалас.

6.    Кезектес салалас.