Мәтіннен көп мағыналы сөздерді теріп жазыңдар : жаңа жерге қоныстанган бай екі кедей жігітке құдық қаздырады. құдық қазылып бітке соң, жігіттер байдан ақысын сұрайды. бай олардың біреуіне саулық, екіншісіне қозы береді. екінші жігіт оған наразы болады. төле биге келіп шағым айтады. би байға барып құдық қазған екі ң еңбегі бірдей екенін айтады. бірақ құдық иесі өз кесімін қорғап бағады. - ң екі көзінің , екі қолының қайсысы кем? - дейді би байға. -ешқайсысының кемдігі жоқ. сөзіңізге жығылдым , биеке! өкпелі жігітке қой берейін, -депті амалы құрыған бай. ( 20 )

Байкал — Шығыс Сібірдің оңтүстігіндегі тұщы көл. Теңіз деңгейінен 456 м биіктіктегі тауаралық тектоникты ойыста орналасқан. Дүние жүзіндегі аса ірі көлдің қатарына жатады. Ауданы 31,5 мың км2, суының көлемі 23,6 мың км3. Ұзындығы 636 км, ені орта есеппен 48 км. Байкал — жер бетіндегі ең терең көл (1620 м), орташа тереңд. 730 м. Көлде дүние жүзіндегі тұщы су қорының 20%-і шоғырланған. Жағасы аз тілімделген. Геофизикалық зерттеулер көл суының астында 6000 метрге жететін шөгінді қабаттың жатқанын көрсетті.Ең биік су деңгейі тамыз — қыркүйек, ал ең төмен деңгейі наурыз — сәуір айларында байқалады.Желтоқсанның соңы мен қаңтардың басында суы қатады, мамырда мұзы ериді. Мұздың қалыңд. 70 — 115 см-ге дейін барады. Суы өте мөлдір, әрі оттегіне бай.

каинды өзен

Каинды өзен-Қазақстанның әдеми жери.Ол Кёнгей-Алату шатқалында орналасқан және 1910 жылы жер сілкіленулердин нәтижесинде іркістенді.Көшкіндер қағылез қылқан жапырақ орман суға кеткен бұлақты сумен толтырылды тау шатқалды қайта жапты. Биік ағаштар сумен жабылған толық болмады – олардың бас жақтары көлдің үстінде сорайып тұрды, Күзетшіден атаудан жергілікті тұрғындардан алып. Ағаштарға бөлікте үсінген суда ерітған жақсы көрнекті әдемі көл кристалды таза су арасымен сирек кездесетін су асты қылқан жапырақ Каинды орман құрастырды.