Текст на казахском языке про томирис

Тұмар - сақтың патшайым. Ол ержүрек болды. Тұмар Кирдың жеңеді.

Шоқанның бойынан мен үзгі етер  қасиеттің бірі - зерттеушілікке, білімге деген ерекше құмарлық. 30 жылдық қысқа ғана ғұмырында еліне пайдалы іс жасап, артына із қалдыру кез-келгеннің қолынан келе бермейді. Өз халқының ауыз әдебиеті үлгілерін зерттеп, қағазға түсірген Шоқан халық мәдениетіне, ертеңгі күніне алаңдаулы болғанын көруге болады. Орыс зерттеушілерімен бірігіп, сапар шегіп, экспедицияларға қатысып, қазақ халықының арасынан шыққан тұңғыш географтың бірі болды. Әдетте адам өзі білмейтін іске аяқ баса қоймайды. Ал Шоқан ауыз әдебиетін зерттеп, тек қазақ емес, сонымен қатар қырғыз жырларын да зерттеп, "Үш дананың" біріне айналды. Шоқанның бұл құмарлығы даңққұмарлық емес, халқына деген жан ашырлық деп түсінемін. Міне  осындай қасиеттерімен Шоқан мен үшін дара тұлға болып табылады. Бүгінгі күні 30 жасқа келсе де, әке-шешесінің алақанына қарап отырғандар қаншама. Солардың қатарынан емес, Шоқан секілділердің қатарынан табылғым келеді. Сол жолда тер төгіге тырысамын. 

Энергия[1] (гр. енергеіа – әсер, әрекет) – материя қозғалысының әртүрлі формасының жалпы өлшеуіші.

Материя қозғалысының әртүрлі формалары бір-біріне айналып (түрленіп) отырады. 19 ғасырдың орта шенінде осы қозғалыстың барлық формалары бір-біріне белгілі бір сандық мөлшерде ғана айтылатындығы анықталды; осы жағдай “энергия” ұғымын енгізуге, яғни қозғалыстың әртүрлі физикалық формаларын бірыңғай өлшеуішпен өлшеуге мүмкіндік берді. “ Энергия” ұғымы сақталу заңына бағынады (қ. Энергияның сақталу заңы, Термодинамика). Энергия туралы түсінік мәңгілік қозғалтқыш жасаудың мүмкін еместігін дәлелдеуге байланысты пайда болды. Жұмыстың қоршаған ортадағы немесе жүйедегі белгілі бір өзгерістің (отынның жануы, судың құлауы, т.б.) нәтижесінде ғана орындалатындығы анықталды; дененің бір күйден басқа бір күйге ауысуы кезіндегі белгілі бір жұмыс істеу қабілеті оның энергиясы деп аталды.

Қозғалыстың әртүрлі формасына сәйкес энергияның да бірнеше түрі бар (мысалы, механикалық энергия, химиялық энергия, электромагниттік энергия, гравитациялық энергия, ядролық энергия, т.б.) Физиканың даму процесінде энергия ұғымы нақтыланып әрі жалпыланып отырды. Энергия туралы ілімнің дамуындағы маңызды бір кезең үздіксіз ортадағы энергия қозғалысы мен “энергия ағыны” туралы ұғымның енгізілуі болды. Энергия ағыны деп энергия тығыздығы мен берілген ортадағы орын ауыстыру жылдамдығының көбейтіндісіне тең векторды айтады.

Кванттық физиканың дамуы энергия ның квантталатындығы жайлы, яғни кейбір жағдайда жүйенің энергиясы тек дискретті (үздікті) мәндерді ғана қабылдайды деген фактіні дәлелдеуге мүмкіндік берді. Мұндай жағдай мысалы, сәуле шығару энергиясына, микробөлшектердің тербеліс және айналу Энергиясына қатысты айтылады. Салыстырмалық теориясында Энергия (Е) мен масса (м) арасындағы байланыстың (Е=мс2, мұндағы с – вакуумдегі жарық жылдамдығы) ашылуы физика үшін зор маңызды болды. Бұл қатыс әмбебап қатыс болып есептеледі. Сондықтан ол тіпті өте кішкентай микробөлшектің өзінде де әрқашан қозғалыстың белгілі бір түрі болатындығын көрсетеді. Мұндай қозғалыстың өлшеуіші мс2 өрнегі болады. Әсіресе бұл қатыстың ядр. энергетиканың дамуына байланысты іс жүзіндегі маңызы арта түсті. Энергия бірліктердің халықаралық жүйесінде (СИ) джоульмен, бірліктердің СГС жүйесінде эргпен өлшенеді. Ал ядролық және атомдық физикада энергияның өлшеу бірлігі ретінде электронвольт алынады.[2]