Эссе на казахском языке на тему шоқан мен мысық

Қосқималы атанған Құсмұрын адырының солтүс-тiгiндегi Төре аулының күзеу құдығы күзгi малға шөбi шүйгiн құйқалы қоныс. Бiр жағы Құсмұрын саласына жалғасатын бетегелi кең тепсең; екiншi жағы жағалай көктарлаулы қара отты ашылауыт ой. Төре аулының бұл күзегiн ұшқан құс, жүгiрген аң, болмаса, салт атты кiсi баспайды. Қыста құлан, елсiз болып қар басса, жазда жалғыз үй күзетшi отырады. Осы күзетшiнiң қара лашығы Қосқималының ық жағында қалың шидi ықтай қарақшы болып шоқаяды да тұрады. Сол қара лашықтан шыққан арықтау шегiр көз сары баланың екi түрлi ғана ермегi бар. Бiрi – екi сиырдың бұзауын бағып, енесiне жамыратпай жаю, мезгiлiнде суару. Екiншiсi – тебiндегi саздан балшық алып, ойыншық жасау.
Төре ауылы күзекке келгенде сары бала сондай қу-анды. Ала жаздай зарыға жалғыз ойнағандағы ойынан кетпейтiн бiр досы бар. Ол төре баласы – Шоқан. Шыңғыс Құсмұрын елiне аға сұлтан болып тағайындалысымен, осы күзекке екi бөлмелi кеңсе үйi салынған. Сол үйдiң жазғы, қысқы күзетшiсi – сары баланың әке-шешесi. Сары баланың сол сағына күткен досы жолбарыстай шұбар құнанын елеңдете аяңдатып жетiп келдi. Ә дегенде тосырқап қалған сары бала балшықтан жасаған ойыншықтарын жия қойып, орнынан ербиiп тұра келдi.

– Ей, Мысық, аман ба? Мына ойыншықты кiм iсте-дi? – деп Шоқан сары балаға жылы амандасып, күлiм-дей қарады.
– Өзiмдiкi, өзiм iстедiм, – деп танауын бiр тартып, кiшкене көкшiл көзi шегiрейiп, Мысық ойыншықтарын бауырына қарай икемдей бердi. Шоқан құнаннан түсiп, өзiне қарай жүргенде, сары бала:

– Иә, бермеймiн, – деп ойыншықтарын жинай бастады.

– Ей, Мысық, немене, өзiң сонша қорқасың. Алмаймын, көрейiн, – деп күлiмдей сұрады Шоқан.

– Жоқ, сенiң құнаның бар, алып қашып кетесiң. Мен жаяумын. Кеше әлгi бiр тентек бала өзiмдi сабап кеттi. Сен тимейсiң бе? – деп Мысық батылдана, мұңын шаға сөйледi.

– Жоқ, мен алып қашпаймын. Тек көрем. Мысық Шоқанға бұрынғы үйiрлiгiне сенiп, ойыншықтарын те-гiс көрсеттi.

– Үйлерiң қайда, Мысық?

– Әне, – деп, қалың шидiң iшiнен шанышпа қара қостың шошайған төбесiн көрсеттi.

– Сен, немене, менi жатырқап қалғансың ба? – дедi Шоқан Мысықты өзiне тарта сөйлеп. – Әкең қайда?

– Әкем үлкен төренiң аулына кеткен.

– Сен мына ойыншықтарыңды маған бересiң бе?

– Жоқ, бермейiм, кешегi балалардай сен алып қашасың, – деп ойыншықтарын шолақ критон көйлегiнiң етегiне сала бастады.

– Қорықпа, мен тимеймiн. Кәне, көрсетшi, өзiң ұстасың ғой. Ақысына не аласың, маған ана балшық атыңды бершi, – деп Шоқан, зорлық емес, ықтиярымен алмақ болды.
– Не бересiң, бауырсақ бересiң бе, қант бересiң бе? – деп Мысық икемге келе бастады.

– Берем, сен маған ойыншығыңды бер. Бiздiң үйге жүр, апамнан көп қант, бауырсақ әперем, – деп Шоқан сендiре сөйледi.

– Иә, бармайым, қорқам, сiздiң ауылдың балалары тентек, итi қабаған, менi итке талатады, – деп Мысық бұрынғы көрген зорлықтарын айтып жолағысы келмедi.

– Жоқ, мен тигiзбейiм, өзiм ертiп барам.

– Иә, апаң ұрсады, қорқам, – деп етегiнен түйе ғып жасаған бiр ойыншығын алып Шоқанға бердi.

– Ей, кәдуiлгi түйе. Өй өзiң қандай шеберсiң. Жүр менiмен. Апама ұрыстырмайым.

– Құнаныңа мiнгестiресiң бе, барайын, – дедi Мы-сық өз тiлегiн бiлдiрiп.

– Кел, мiн! – деп, Шоқан өзi құнанына мiнiп, үзең-гiсiн босатты. Ойыншықтарын бiр шидiң түбiне тасалай тастай берiп, Шоқанның құнанына жармасып мiне бергенде, құнан мөңки жөнелдi. Мiнгесiп орнықпаған Мысық жерге топ ете түстi. Шоқан ерiнiң қасынан ұстап құлауға сәл-ақ қалды.

Спорт киімдері туралы диалог.

Алтынай: Апатай, қолыңыз бос болса, сізге бірер сұрақтарым бар еді...

Ханшайым: Айта бер, жаным. Қандай сұрақтар? Білсем, жауап берейін.

Алтынай: Сіз қанша дегенмен спорт саласында жұмыс істейсіз ғой, үй тапсырмасындағы жаттығуда маған спортшылардың киімдері туралы сұрақтарға жауап беру керек.

Ханшайым: Ондай болса, оңай екен. Сұрай бер.

Алтынай: Барлық спортшылар жаттығу барысында міндетті түрде қандай киім киеді?

Ханшайым: Спортшылар міндетті түрде спорттық шалбар мен нымша (блуза) киеді

Алтынай: Киімдер түймелі болады ма?

Ханшайым: Жоқ, көбінесе киініп – шешуге ыңғайлы болу үшін киімдер сыдырма ілгекті болады.

Алтынай: Кеңінен таралған спорттық киім түрі?

Ханшайым: Қысқа (трусы) мен майка.

Алтынай: Комбинезонды кімдер киеді?

Ханшайым: Шаңғышылар, тау шаңғышылары, трамплиннен секірушілер мен шанамен сырғанаушылар.

Алтынай: Ал коньки тебушілер қалай киінеді?

Ханшайым: Олар синтетикалық матадан тігілген қозғалысқа кедергі келтірмейтін капюшоны бар арнайы комбинезон киеді.

Алтынай: Редингот деген не және оны кімдер киеді?

Ханшайым: Ат спортына қатысушылар редингот деп аталатын арнайы пенжек киеді. Редингот дегеніміз – ілме өңірлі (однобортный) артында ойығы бар ұзын пенжек.

Алтынай: Апатай, барлық сұрақтың жауабын біледі екенсіз! Сізге көп рахмет! Сабақта «бес» алатын болдым!

Ханшайым: Оқасы жоқ, жаным. Көмектесе алғаныма қуаныштымын.

Мен болашақта кім болам дегенде бірден мамандықты ойлайсың. Бірақ, бүгін мен мамандық туралы емес, басқа туралы айтқым келеді. Маған анам әрдайым "қызға қырық үйден тыю" - деген мақалды жиі айтады. Жалпы баланы жастан тәртіпке бағынуды үйрету қажет, ал қазіргі заманда тәртіпке баулитын отбасы азайып барады. Ал, қыз баланың тәрбиесі ерекше болуы керектігін айтады. Өзіне анасы қатал болыпты. Анам өзіне бұндай тәрбиенің тек жақсылық сыйлағанын айтады. Мен болашақта көркем сөйлейтін, сүйікті ата-анамның борышын ақтайтын, сегіз қырлы, бір сырлы, қазақтың қыздары, міне осындай,- дейтіндей дәрежеде боламын.