Тест 1. иелік формадағы сөзді анықта. а) атамның жасы ә) апамның көйлегі б) көйлек апамдікі в)әкемнің жұмысы г) әкемнің тоны 2. бір отбасындағы 2 ұл бірбіріне кім болады? а) апалыінілі ә) құрдастар б) жолдастар в) құдалар г) ағалыінілі 3. антонимдік жұпты көрсет а) көрші көлем ә) жұтжұрт б) кірісшығыс в)арманмұрат г) салтдәстүр 4. «жұмсау» сөзінің аудармасын табыңдар. а) избавиться ә) беспечность б) сохранить в)истратить г) доход 5.сөйлемнің айтылу мақсатына қарай қандай түрі жоқ? а) бұйрықты сөйлем ә) лепті сөйлем б) сұраулы сөйлем в)хабарлы сөйлем г) бірыңғай сөйлем 6. дұрыс нұсқасын табыңыз. сіздің пәтеріңіз қабатта? а) нешінші ә) неше б) нешеу в)не г) нешеуден 7. жас шахматшы? а) жамбыл дүйсенов ә) нәйлә оразғұлқызы б) жамал қаңлыбаева в) жансая абдуллкаримова г) әлімхан ермеков 8. берілген сөз қандай сөз? «шикізат» а) қос сөз ә) қысқарған сөз б) біріккен сөз в) дара сөз г) негізгі сөз 9. берілген сөйлемді толықтыр. «отбасы бюджетін кірі шығыс құрайды». а) шейін ә) дейін б) бірге в) пен г) жуық 10. «қонақ» деген кім? а) жақын дос ә) үйге келген мейман б)бірге өскен құрдас в) ағайын-тума г) құда-жекжат 11. сөйлемді аяқта. «ата-анама ақшалай көмек беремін, себебі» а) жалақым аз ә) мен жұмыс істеймін б) қарызға ақша керек в) шығыннан шықпай қойдық г) кірісім аз ғой 12. «күзде суық жел соғып тұрды». анықтауышты табыңыз. а) күзде ә) соғып б) тұрды в) суық г)жел 13. үнді дауыссыздардың қатарын көрсет. а) м, н, е, р ә) л, м, у, б б) н, і, л, у в) н, ң, р, л г)м, н, з, г 14. «байқағаным жоқ, сондықтан кәнілі емеспін». салалас құрмалас сөйлемнің түрін ажырат. а) себепсалдар с.қ.с. ә) талғаулы с.қ.с. б) кезектес с.қ.с. в) түсіндірмелі с.қ.с. г)жалғаулықсыз с.қ.с. 15. қазақстандық дизайнер? а) аида кауменова ә) кира пластинина б) джорджо армани в)вячеслав зайцев 16. осы шақта тұрған етістікті тап. а) келді ә) қарамаймын б) жазып отырмын в) ойланады г)жинады 17. қазақ тілінде неше септік, неше сөз табы бар? а) 6, 8 ә) 9, 4 б)8, 9 в) 5, 7 г)7, 9 18. тұйық етістікті тап. а) жүрді ә) болғай б) сүю в) жүзді г)суарды 19. сөйлемді аяқта. «отбасы бюджетін » а) жоспарлау керек жоқ ә) жоспарлау керек б) жоспарлаған дұрыс емес в)жоспарлауды жөн көрмеймін г)жоспарлаудан түк пайда жоқ 20. «қонақжайлылық» сөзінде неше буын бар? а) 7 ә) 3 б) 4 в)6 г)5

1Б
2Г
3Б
4В
5Г
6А
7В
8Б
9В
10Ә
11Ә
12В
13В
14А
15А
16Б
17Г
18Б
19Ә
20Г

Ұлыстың Ұлы күні
Ұлыстың Ұлы күні – «Наурыз» мерекесімен байланысты концептуалды ұғымдардың бірі. Ұлыстың ұлы күні деген сөз орамындағы Ұлы күн, Жылдың бас күні. Ең абзал, ең мәртебелі болып ұғынылғандықтан қазақтар Ұлы күн деп атаған. Ал ұлыс сөзі жұрт, ел, халық білдіретін жиынтық ұғымның атауы. Ұлыс оң болсын дегендегі ұлыс осы аталған мағынаны білдіреді. Қысқасы, сөз бір-бірімен байланысып, тіркесіп барып «Наурыз» мейрамы дегенді білдіреді. Мәшһүр Жүсіп: «Қазақта Наурыз деген кісі аты болған. Келін-кепшіктер атай алмай «Ұлыс күні» деп, Ұлыстың ұлы күні деп кеткен. «Ұлыс» - Түркінің ата-бабаларынан қалған ескі тіл. Біздің қазақта Ұлыстың ұлы күні – «Наурыз» - дейді.

Наурыздама тойы – «Наурыз» мерекесіне қатысты негізгі ұғымдардың бірі, наурыз көжеден басқа. Әдетте, ел ішіндегі аса бай, дәулетті адамдардың наурызды той қылып өткізуін наурыздама дейді. Наурыздама тойы бір аптаға созылып, сегізінші күні тойға келгендер тарай бастайды. Арқа еліндегі дәулетті Тәтидің наурыздама тойын өткізген деп, арғынның атақты биі Едігені жүз кісісімен күткендігі жөнінде Мәшһүр Жүсіп жазбаларында мынадай дерек бар: Сіз бір жақтан бір жаққа бара жатқан жолаушы емессіз, әдейін наурыздама қылдыра келдіңіз! Ұдайымен сегіз күн қылмаған соң, мұның қылуға не сәндігі бар?! – деп, сегіз күн күтіп, сыйлап, бір күнінен бір күнін асыра беріпті.

Тәти мырза алдырған түлкілерінің ішінде бір қара түлкісі бар, наурыздаманың үстінен келіп қалыпты. Қара түлкі алдырып келгеніне бір қуанып, «Наурыздама қылдырамын!» - деп, Едігенің келгеніне қуанып:

«Бұл наурыздама Баяудікі болды. Мен ұрғашы наурыздамасына ортақтаспаймын!» - деп, басы Едігенің өзіне түйе бастатқан тоғыз, онан кейінгісіне: біріне ат, жүз кісіден бір кісіні құр қойған жоқ. Ең аяқ атшыларға бір-бір матадан үлестіріп: - Міне, менің наурызым! – деп, сый қылыпты.

Міне, сондай жақсы күнде тасып кетіп алған дуа ұрпағынан Шорман шығып, Мұса шығып, байлық, беклік таласа қоса шығып, жалпақ Сүйіндікке құт ауыл, ұйытқы ауыл болып тұр. Бұл күндегі пәленшекем, түгеншекемнің пейіліне қарағанда, тағалы торы тай ұстап тұра алмайтұғын пейіл бар. Атасына, бабасына тиген осы екен. Оңған, ілгері басқан біреуді: «Шіркін атасына, бабасына дуа тиген тұқым ғой!» - дейді.

Халықтың Наурыз мейрамындағы салт-ғұрыптардың бір алуаны табиғатпен «тіл табысу», оны қасиеттеу мағыынасында болса, енді бір алуаны адамдар арасындағы этикалық-моральдық қатынастарды реттеу, нормаларын нығайту, жолға қою мақсатына бағытталады. Жүректе // көңілде өткен күннен дақ, реніш, өкпе-қалдықтың қалмауы, бұларды дер кезінде жүректен // көңілден кетірмесе, аяғы араздыққа, дау-жанжалға, қатыгездік пен қастандыққа апарып соқтырады. Сондықтан Наурыз мейрамында кешірім сұрау, кешіру тәрізді адамгершілік акциясы өткізілген. Мұның өзі жүректі таза ұстау, кір шалырмаудың халық ұғымында соншалықты маңызды екенін көрсетеді.

Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. – Алматы. РПК «СЛОН», 2013. 4-том. 489-490-бет.

12 Наурыз 2015 ж.

Қыз қуу — қазақ халқының өте көне ойындарының бірі. Ол республикамыздың халықтарының арасында кеңінен тараған ұлттық ат ойыны тобына жатады. Түрік халықтарың арасында кеңінен тараған, сонау ертеден келе жатқан спорт ойыны, ертеде «Қыз қашар», «Қыз қуалар» деп аталғаны болмаса, біздің заманымызға дейін оншама өзгеріссіз жеткенін атап өтуіміз керек. Осы типтес ойындардың мүлде құрып кетуінен сақтау үшін, жанашыр ағаларымыз әр жыл сайын Наурыз мерекесінің қарсаңында түрлі турнирлер ұйымдастырады. Солардың бірі - Бекболат Тілеухан.