Сор по казахскому языку за 7 класс 1 четверть​

Аудиомәтінді екі рет тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.

Үш тіл – заман талабы

22 қыркүйек - ҚР халықтарының тілдері мерекесі. Әр халық өз тілінде сөйлеуге, оқуға құқығы бар. Әр азамат өзінің ана тілін біліп, сүюге, құрметтеуге міндетті. Сонымен қатар, әр адам өзге де тілді үйреніп, оларға да құрметпен қарап, өз кәдесіне жаратып жатса, «Жеті түрлі ілім біл, жеті жұрттың тілін біл» деп ата-бабаларымыз айтпақшы, нұр үстіне нұр болады. Сол себепті де біз бүгінгі шараны ана тілімізге және орыс тілі мен ағылшын тіліне арнаймыз.

Біздің еліміз – көп ұлтты мемлекет. Елімізде жүздеген ұлт өкілдері достық пен бейбітшілікте өмір сүруде. Бабалар аманаты - дәстүріміз бен туған тіліміздің аясы кеңейіп, әлемдік өркениетпен ұштастығын тауып жатыр. Соның бір кепілі - ел болып атап өтіп жатқан - тілдер мерекесі. Тіл қай ұлтта, қай елде болса да қастерлі, құдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. «Әр елдегі қазақ әр елдің тілін мықтап игерсе, ол - білім. Ол шетел тілінде сөйлесе - тіпті жақсы. Бірақ ана тілін тұншықтырып, көміп тастаса - ол кешірілмес күнә» деген Н. Ә. Назарбаевтың сөзін басшылыққа ала отырып, мектепте оқытылатын тілдерден жарыс өткіземіз.

Жер шарында 900-ге жуық ұлт өмір сүреді. Қазір біздің планетамызда 5651 тіл бар, ол тілдерде миллиардтан астам адам сөйлейді. Өзінің тілін ана тілім деп атайтын бірден бір халық - қазақ. Өйткені, халқымыз Анасын қастерлеп, қадірлеген. Ең қасиетті, киелі нәрсені Анаға теңеген. Сөз мүшесінің саны жағынан алғанда қазақ тілі жер жүзіндегі 5651 тілдің арасында 70-орында.

1. Мәтіннің не туралы екенін анықтаңыз.

A. Тіл туралы

B. Өнер-білім туралы

C. Еңбекқорлық туралы

D. Адамгершілік туралы

2 . Мәтіннің негізгі идеясын

табыңыз.

A. 22 қыркүйек - ҚР халықтарының тілдері мерекесі.

B. Біздің еліміз – көп ұлтты мемлекет.

C. Біздің планетамызда 5651 тіл бар.

D. Туған тілді құрметтеп, қастерлеу керек.

3. Мәтіннің түрін ажыратыңыз.

A. әңгіме

B. сұхбат

C. ертегі

D. мақала

4. Мәтін бойынша дұрыс/бұрыс ақпаратты анықтаңыз.

(+ белгісімен белгілеңіз).

1 Әрбір адам өз ана тілін сүюі, құрметтеуі тиіс.

2 Жер шарында 800-ге жуық ұлт өмір сүреді.

5. Төмендегі мақал-мәтелдерді қолданып, жұбыңызбен тіл туралы сөйлесіңіз. Жұбыңызға сұрақтар қойыңыз, жауап беріңіз.

• Өнер алды – қызыл тіл.

• Көп сөз - күміс, аз сөз - алтын.

• Ойнап сөйлесең де, ойлап сөйле.

6. Төмендегі сөйлемдерден терминдер мен неологизмдерді тауып, мағынасын ашыңыз. Олармен сөйлемдер құрастырыңыз.

• Қазақстанда үштілділік білім беру жолдары жүзеге асырылуда.

• Лексика – сөз мағынасын зерттейтін сала.

• Ұлыбританияда тұратын 10 жасар Соня – полиглот қыз.

Объяснение:

Саққұлақ.

(1) Біздің отбасымыз ауылдық жерде тұратындықтан ит асырағанды жөн көреді.Мен дүние есігін ашқаннан бері аулада менімен бірге өскен, отбасымыздың кезекті "күзетшісі" – Саққұлақ болды.Бір білерім ол мен ес білгелі жанымда.Өте ақылды да сақ ит болды.Көп үрмейтін де.Оның сыртқы бейнесіне келсек,ол түгелімен қара түсті болды.Қара болғанымен,өте сүйкімді еді.Оны отбасымызбен жақсы көрдік.

(2) Қыстың бір күні ол үйге ақсақ күйде оралды.Сіңілім екеуміз үйден атып шықтық.Сөйтсе,иттің аяғын жеңіл көлік басып кетіпті.Атам Саққұлақты шөптің үстіне жатқызып,үстіне артылып қалған көрпелерді жауып жатыр екен.Не дегенмен қыс қой,күн суық.Бәріміз Саққұлақ үшін уайымдаған едік.

(3) Көп ұзамай сүйікті итіміз аяғының әсерінен мерт болған еді.Одан кейін екі итті асырадық.Бірақ ешқайсысы Саққұлақтың орнын баса алмаған еді.

(1) – оқиғаның басталуы

(2) – оқиғаның дамуы

(3) – оқиғаның аяқталуы.

Қазақстанның Қызыл кітабына жан­уарлар, өсімдіктер мен саңырау­құлақ­тар­дың сирек кездесетін және құрып кету ал­дындағы түрлерінің тізімі топтасты­рылған. Бұл кітапқа омыртқалылардың 128 түрі енгізілген, оларды іштей жіктейтін болсақ – балықтар мен дөңгелекауыз­ды­лардың 18 түрі, қосмекенділердің үш түрі, бауырымен жорғалаушылардың 10 түрі, құстардың – 57, сүтқоректілердің – 40 түрі. Жойылып кету қаупі бар деп сана­латын қос­мекен­ді­лердің ішінде Жетісу бақатісі, Дана­тин ба­қасы және Сібір бақасы бар. Ал бауы­рымен жорғалау­шы­ларға келсек, олар – ала батбат (кесірт­ке), Зайсан кесірткесі, сұр кесіртке, бақы­раш­көз кесірт­ке, қызыл жолақты жылан, сары жы­лан, сары бауыр жылан, төрт­жолақты жылан, шұбар жы­лан.