Маған сыры мәлім болған бір құпия тақырыпқа ақтан жасқа хат жазу

Хат

 Құрметті,Ақтан жас!Сен туралы,сенің өмірің жайлы өр ақын Дулат Бабатайұлының өлеңінен білдім.Сен жетім баласың,болашағың бұлыңғыр.Бірақ мен бір құпияны білдім.Саған хат жазуымның себебі де сол - маған сыры мәлім болған бір құпияны сенімен бөлісу еді.

  Дулат Бабатайұлы жырлаған секілді сен жалғыз емессің.Сенің қасыңда халқың бар.Шынымен де,ақын айтқандай қажыма.Себебі,мен білген құпияның мәнісі - мейлі сен жетім бол,мейлі кедей,мейлі бай бол,егер сен халқыңның жанашыры бола білсең ешқандай қиындықтан жеңілмейсің,бір шыңнан топ жарып шығасың,Сондықтан да,мойыма,алға жылжы дегім келеді."Атаңның баласы болма,а бол" дегендей,еліңнің қамын жеп,елдің адамы бол дегім келеді.Адамдар тек қана жақсы және жаман боп бөлінеді.Басқаша бөлінбейді.Өмірде сенің жетімдігің маңызды емес.Маңыздысы сенің жақсы адам болғаның,басқаларға тек жақсылық жасағаның.Сол себепті,мен де сенің болашағыңа үлкен үміт артып,сенімен бірге белестерді бағындырғым келеді.Біз жас болсақ та,біздің арманымыз асқақ,мақсатымыз айқын ғой.

                                                                   (Сенің есімің/твоё имя).

Қосымша:

О, Ақтан жас, Ақтан жас,  

Сенде жетер ме екенсің?

Жетімдіктің белінен

Асып өтер ме екенсің?

Жарық сәуле көре алмай,

Ел шаңына ере алмай,

Сол бойы кетер ме екенсің?

Жапанға біткен жапырақ

Жамылсан тонар ма екенсің?

Жазғы шыққан бүлдірген

Сұғыңсаң тояр ма екенсің?

Күрек тісін қасқайтып

Сұлу сүйер ме екенсің?

Бадана көз, тоғыз тор

Сауыт киер ме екенсің?

Білтеліні тұтатып,

Түтінін үзбей оқ атып,

Жау қашырар ма екенсің?

Тұлпар атты жаратып,

Құйрық - жалын таратып,

Бежін ерді ерлетіп,

Жорыққа жортып, терлетіп

Сырты қырлы, жүзі алмас,

Салған дағы жоғалмас

Сапы асынар ма екенсің?

Босағасын борлатқан,

Таңдайға дәмі татымас

Керегесін торлатқан,

Тегерішін манаттан,

Жібектен ызып бау таққан

Үйге кірер ме екенсің?

Тең құрбыңмен теңеліп,

Шаруа жиып кенеліп,

Бала сүйіп, мал жиып,

Керсеніңе бал құйып,

Өмір де сүрер ме екенсің?

Жетімдіктен өтерсің,

Шаң бермей әлі кетерсің.

Қажыма, Ақтан, қажыма,

Жетерсің, әлі жетерсің.

Еліміздегі тасқа қашалып жазылған жазуларды мерзімдік кезеңделуі жағынан тас дәуіріне жатқызуға болады.

Қазақстанда бұл жазулардың бүгінгі күнге дейін төрт түрі сақталған. Олар: Ескі ғұн, үйсіндер пайдаланған руна жазуы, Орхон дәуіріндегі руна жа¬зуы, шығыс Түркістанда ұйғырлар пайдаланған арамен жазуы.

Жалпы бұл жазулар "Қазақ елінде жазу болмаған, бұл тағы ел" деген пікірлерді жоққа шығарады.

Бұл жазуларды нақтылап қарар болсақ, ел басқବрушылар¬дың қол қойған аттары, ұрандар, тасқа қиып түсірген, әдемі өрнектер, «қош¬¬қар мүйіз», «түйе табан», «кісінің ізі», «аттың ізі», т.б. секілді жазуларды көруге болады екен.

Мысалы, Ертіс өзенінің оң жағалауынан 1960 жылы сақ дәуірінің б.з.д. V-IV ғасырларға жататын ескерткішінен марал сүйегінен жасалған тұмардан жазу табылған. Оны танымал түрколог ғалым А. Аманжолов оңнан солға қарай “Ақ сықын” — “Ақ марал” деп оқыған.

Сонымен қатар Есік қаласы маңындағы “Алтын адам” қабірінен шыққан күміс тостағанның сыртында екі жолға жазылған 26 таңбалы жазу табылды. Бұл жазулар байырғы түркі руно жазбаларына, екіншіден, Жерорта теңізі жағалауындағы елдерде таралған көне алфавиттік таңбаларға, әсіресе, грек, арамей әріптеріне ұқсас болған екен.

Бұл тек екі мысал, ал еліміздің аумағында мұндай жазулар көптен көп. Соларды зерттеуді ғалымдар соңғы кезде ден қойып, тарих қойнауындағы ақпаратпен көпшілікпен бөлісуде.

Сан есім - заттың санын, мөлшерін, ретін, шамасын білдіретін сөз табы.

Түрлері (Типы) Мысалдар (Примеры)

І. Тұлғасына қарай (По образования) Негізгі (Непроизводные) бір, екі, үш, төрт, бес, отыз, елу, жүз, мың, т.б.

2. Туынды (Производные) бірінші, екінші, біреу, ондай, мыңдаған, т.б.

ІІ. Құрамына қарай (По составу) 1. Дара (Простые) бір, екі, үш, он, отыз, алпыс, жүз, мың, т.б.

2. Күрделі (Сложные) он төрт, жиырма бес, жүз он жеті, екі-екіден, оннан екі, екі мың отыз, қырық бестей, тоғызға жуық, т.б.