ЖАЗЫЛЫМ -тапсырма. Мәтінді пайдаланып, сөздерден сөйлем құрап жаз. Үлгі: Қалқаман Сарин - халықаралық, республикалық жыр-мушәйралардың сулдегері. дүниеге келген еңбек жолы лауреат жеңімпаз мүше жыр-жинақ әндер үнтаспа

Егер мен ғалым болсам...

Бір сәт қиялға беріліп, армандап көрейікші... Егер мен ғалым болсам, қайтер едім? Әрине, қазіргі таңда қоғамымызда түрлі салаларда шешімі табылмаған мәселелер жеткілікті, ал мен ғалым болсам, олардың барлығын шешпесем де, дегенмен, өз үлесімді қоссам деймін. Мәселен, мен мектепті ойдағыдай аяқтап, еліміздегі беделді оқу орындарының бірі - С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетіне оқуға түсуді армандаймын. Бұл мені болашақта ғалым болуға бір қадам жақындатады. Аталған оқу орнын ойдағыдай тәмамдап, білімімді шетелде шыңдап, одан кейін елге оралып, медицина саласын дамытқым келеді. Атап айтқанда, ғалым болсам, қазіргі таңда белең алып отырған ауру – қатерлі ісікті емдеп, жазуға өз үлесімді қосқым келеді. Яғни ғылыми жаңалық ашып, осы салада бар білгенімді қолданғым келеді. Ғалым болып, ғылыми еңбек жазып, түрлі тәжірибелік жұмыстар жүргізген соң, еңбегіңнің елеңгенің, халыққа пайдасы тигенін қалайсың. Сонымен қатар, ғалым болсам, алыс – жақын шетелдегі әріптестермен біріге отырып, түрлі ғылыми іс – тәжірибелер өткізіп, медицина саласында түрлі жаңалық ашқым келеді. Әрине, әзірге бұл тек арман ғана, бірақ осы арманым орындалу үшін мен сабақты жақсы оқуым керек.

Есімше — етистиктиң есім сөздерге ұқсас белгілері бар түрі. Ол түбір етістіктен арнайы жұрнақтар арқылы жасалады. Мысалы, “-ған, -ген”, “-қан, -кен” жұрнағы етістікке жалғанып, оған откен шак  мәнін қосады: “жазылған хат”, “келген адам”, “ол кеткен”, “сен бергенсің”, “мен барғанмын”. Сондықтан ол бұрыңгы откен шақтың көрсеткіші қызметін атқарады. Ал “-атын, -етін”, “йтын, йтін” жұрнағы қимылдың келешекте жасалу мәнін білдіреді: “істелетін жұмыс”, “ол ертең келетін сияқты”. Сөйлемдегі мағынасына қарай өткен шақ мәнінде де қолданылады: “ол бұрын бізге жиі келетін”. Келесі “-ар, -ер”, “-р”, “-с” жұрнағы қимылдың келешекте жасалуы да, жасалмауы да мүмкін екенін білдіреді: “айтылар сөз”, “бермес ас”, “келер күн”, т.б. Осымен байланысты бұл жұрнақ тілде болжамды келер шақ қызметінде қалыптасқан: “ол бүгін-ертең келер”. Сондай-ақ, “-мақ, -мек”, “-пақ”, “-пек” жұрнағы алда жасалатын істі мақсат етуді білдіреді. Мысалы: “кездеспек күн”, “орындалмақ жұмыс”, “айтылмақ сөз”. Есімшенің осы мағынасына байланысты ол тілде мақсатты келер шақ көрсеткіші болып қалыптасқан: “Ол ел сенімін ақтамақ”. Есімшенің басқа етістіктерден өзіндік ерекшелігі бар. Ол заттық белгі білдіріп, сөйлемнің анықтауыш мүшесі қызметінде қолданылады. Мысалы: “Айтылған сөз — атылған оқ”. Осындағы “айтылған” — сөздің анықтауышы, “атылған” — оқтың анықтауышы. Есімше анықтауыш қызметінде заттың қимылын оның бір белгісі ретінде көрсетеді. Есімшеден болған анықтауыш заттың тұрақты белгісін емес, тұрақсыз белгісін білдіреді. Есімше өте жиі заттық мәнде қолданылатын сөздерге жатады. Есімше заттанғанда, ол зат есімнің жалғауларын қабылдайды: “көргеніңді айт, келгендерді қарсы ал”, т.б.