Составьте предложение из всех слов: шоқжұлдызқозғалмайдыжорамалдағанмәңгілік өзгермейдіілім дәлелдегендөңгелекғылымды дамыту

Объяснение:

Қысқа ғана ғұмырында артына өлшеусіз мұра қалдырған, қазақ әдебиетінде өзіндік қолтаңбасымен дараланған ақын Сұлтанмахмұт Торайғыровтың саналы ғұмыры білім алуға деген ұмтылыспен, талаптанып ізденумен өткен. Елінің келешегі өнер мен білімде деп білген ақынның мақсаты оқу оқып адам болу, туған халқына пайдасын тигізіп, жарық күні болу, надандықпен күресіп, еліне білімнің сәулесін шашу болатын. Сондықтан да ақынның мұндай тақырыптағы өлеңдері өткір, өр рухты болып келеді. Ізденіс, ұмтылыс сарынындағы «Шығамын тірі болсам адам болып» өлеңінде ақынның лирикалық кейіпкері жалынды сөздерімен өжет мінез көрсетеді. Бұл өлеңдегі лирикалық кейіпкер – ақынның өзі. Өлеңде адам болу, толыққанды азамат болу мақсатын, ақындық ұстанымын танытады. Танытып қана қоймай, өзіне-өзі серт береді. Надандықпен ая күреске түсіп, жарығы көмескі жұлдыз емес, сәулелі толған айдай болу мақсатын білдіреді. Бұл оның өміріндегі басты мақсаты болатын. Ал оның кілті – білімде деп ұғатын ақын, осы сертте орындамай, «елдің бетін көрмен» деп өзіне қатал үкім де шығарады.

Соңғы жылдары қоқысты қайта өңдеу мәселесі күн тәртібіне өткір қойылды. Әйтсе де қоқысты сұрыптау мен қалдықтарды қайта өңдеу әлі де кемшін тартып тұр. Ал еліміздің ірі қалаларында қоқыс үйіндісі күннен күнге артып барады.

Қоқысты сұрыптау ісіне тұрмыстық қалдықтардың бір жәшікке тасталатыны кедергі болып отыр. Дегенмен Астанада тұрмыстық қалдықтар сары және жасыл түсті контейнерлерге сұрыпталып тастала бастады. Сары жәшіктер пластик, қағаз, шыны, металл және ұсақ-түйек электронды техника қалдықтарын жинауға арналса, жасыл контейнерлерге тағам бөліктері, органикалық қалдықтар жиналады. Негізгі мақсат – полигонға жиналатын қоқыс көлемін кемітіп, еліміздегі қайта өңдеу саласын дамыту.

Алдағы жылдары елімізде сұрыпталмаған қоқысты көмуге жаппай тыйым салынбақшы. Жалпы сарапшылардың дерегі бойынша, жыл сайын елімізде 700 миллион тонна өнеркәсіптік қоқыс пен қалдықтар жиналатын болса, оның 250 миллионы денсаулыққа қауіпті улы заттар көрінеді.

Қоқысты сұрыптау және қайта өңдеу ісі бойынша өзге елдерде қалай қолға алынған. Caravan.kz медиа-порталы бірқатар елдердің тәжірибесін қарастырып көрді.

Еуропалық тәжірибе

Тұрмыстық қалдықтарды жою ісі бойынша Еуропа елдерінің тәжірибесі мол әрі ауқымды. Аталған елдерде 1980 жылдардың соңынан бастап қалдықтарды залалсыздандыру жаңаша бағыт алды. Нақты айтқанда қоқыстарды пайдаға асыру ісі жолға қойылды. Еуропа тұрғындарының өзін өзі сыйлайтын кез келген азаматы тұрмыстық қалдықтарды сұрыптап алмай жатып қоқыс жәшігіне тастамайды

Мұны еуропалықтар еріккеннен істеп отыр деуге болмайды. Дамыған елдер тұрғындары қоршаған ортаның тазалығы үшін күреседі және табиғи ресуртарды үнемдеуге барынша ат салысады.

Германия

Қалдықтарды сұрыптап, қайта өңдеу ісі бойынша Германия Еуропада алдыңғы орында. Бұл ел ең алғаш мұндай тәжірибені 1990 жылдардың басында іске асырып көрді және әлі күнге дейін дамыту үстінде. Немістердің әрқайсысының пәтерінде қоқыс жинауға арналған кемінде үш түрлі ыдыс болады. Ол кейде тіпті сегізге дейін жетеді.

Ескі батарейкалар мен аккумуляторлар ерекше әдіс арқылы жоюды қажет етеді. Себебі онда жоғары токсинді улы заттар бары белгілі. Ескі киімдер арнайы контейнерге салынады. Мәселен, Германияда кез келген сусынның бағасына ыдысының құны қосылады. Босаған кезде оны өткзіп ақшасын кері қайтарып алуға болады.

Аталған елде тұрғындарды қоқысты сұрыптап тастауға тәрбиелеу жұмыстары жақсы жолға қойылған. Берлиндегі жасөспірімдер егер қоқыс жинап оны өткізсе, қаржылық марапатқа ие болады.

Испания

Солтүстік Еуропа елдеріне қарағанда Испанияда қалдықтарға деген өзгеше көзқарасты қалыптастыру амалдарына көп уақыт бола қоймаған. Аталған ел халқы тұрмыстық қалдықтарды үшке бөліп жинауға әрең көндіге бастаған. Дегенмен, әлі күнге дейін қала көшелерінде ескі заттарын кезбелерге таратып беріп жүрген испандықтарды көруге болады. Испандықтар дәмханалар мен сыраханаларда артынан мол қоқыс қалдырып кеткенді ұнатады. Барселонада қоқыс тастауға арналған арнайы терең шұңқырлар бар. Барлық қалдық соған тасталады. Ал кейін арнайы техникамен шығарылып алынады. Дегенмен, бұл қалада қоқыс жинаушы ең төменгі жұмыс болып саналмайды. Керісінше ондағыларға жақсы жалақы төленеді

Ұлыбритания

Ағылшындар қоқыс сұрыптауға қатаң қарайды. Бірақ жиналған жарамсыз қалдық күнделікті жиналмайды. Қоқыс жинау әр ауданда әр түрлі жүзеге асады. Кейбір көшелерде күнделікті жиналса, кейбір шеткі аудандарда екі-үш аптада бір тасиды.

Дегенмен, билік тұрғындарды ұқыптылыққа тәрбиелеуге барынша тырысып жатыр. Мысалы, мұнда тұрмыстық қалдықтарды дұрыс сұрыптамағаныңыз үшін айыппұл төлейсіз. Тіпті қалдық салатын бөшкелердің өз орнында тұрмағаны себепті де айыппұл арқалауыңыз ықтимал. Кез келген дүкеннің алдында тағамға арналған, ескі киімдер мен электротехникаға арналған арнайы контейнерлерді көруге болады.

АҚШ

Америкада қалдықтар пластик бөтелкелерге жиналады. Ал ол өз кезегінде әр үйдің қасында тұрған арнайы контейнерлерге салынады. Арайы қызмет өкілдері жиналған қоқысты сұраптауға алып кетеді. Іріктеуден өткен қалдықтар қайта өңделеді. Қағаз, пластмаса, шөлмектер – мұның барлығы тауар жасау үшін қолданылады. Бірақ қоқыстан жасалған ол тауарларға міндетті түрде неден жасалғанын білдіретін арнайы белгі қойылады.