ЖАЗЫЛЫМ-тапсырма.Мәтінге ат қой. Мәтін бойынша жазбашажоспар құр.ТЫҢДАЛЫМ ОКЫМne Ina ШЫГАНАК​

мәтінінің қайда???

досым

Күні кеше ғана жүз жайнаған,
Құбылжыған сәнді табиғат.
Бүгін көрсең жөнді түр қалмаған,
Солған, өшке, өлген - бәрі жат.
Қатбар - қатбар қара жар бұлт,
Көкті қапта, жерге еңкейіп.
Тасты жарып, бейне тауды бұзып,
Түйдек - түйдек жүзген теңселіп.
Көк көркемі анау тұрған күннің,
Болар - болмас қана жаны бар.
Әжім басқан жарық нұрлы жүзін,
Нендей көрік, нендей сәні бар.
Шошынған ол, безген, бетін басқан,
Бір қарауға жерден жиіркеніп.
Қол жетпейтін биік алысқа асқан,
Бұлдырайды шақ - шақ көрініп.
Көкте ызғар, жерде ойнақ салып,
Ұйтқып ескен долы салқын жел,
Ойды - қырда түссіз тоңған қалып,
Тілсіз дала, үнсіз жатыр ел.
Қайда қаз, қу көкте қиқу салып,
Суылдатып қанат қағынған.
Тамылжыған жазғы таң сәріден,
Шуылдасып көлге жиылған.
Қош айтысқан, кеткен көңіл суып,
Туған, өскен жерге бауырлас.

Дауысты дыбыстар

Айтылғанда, өкпеден ауа ешбір кедергісіз, еркін шығатын дыбыстар дауысты дыбыстар деп аталады. Қазақ тілінде 12 дауысты дыбысы бар. Олар: а, ә, е, э, о, ө, ү, ү, ы, і, и, у.

Бұлардың ішінде э тек орыс тілінен енген сөздерде ғана қолданылады (электр, элеватор т. б.)

Дауысты дыбыстар буын құрайды, дауыссыздар буын құрай алмайды.

Қазақ тілінде дауысты дыбыстар үш жақты жіктеледі.

1. Тіл катысына (жасалу жолына) қарай жуан және жіңішке болып бөлінеді.

Жуан дауыстылар: а, о, ү, ы және бірде жуан, бірде жіңішке и, у.

Жіңішке дауыстылар ә, е, (э), ө, ү, і және бірде жуан, бірде жіңішке и, у.

2. Иек (жақ) қатысына немесе жасалу орнына қарай ашық және қысаң болып бөлінеді.

Ашық дауыстылар: а, ә, е, (э), о, ө.

Қысаң дауыстылар: ы, і, и, ұ, ү, у.

3. Ерін қатысына қарай езулік және еріндік болып бөлінеді.

Езулік дауыстылар: а, ә, е, (э), ы, і, и.

Еріндік дауыстылар: о, ө, ұ, ү, у.