ЕрежеНақ осы шақ (собственно-настоящее) Не істеп отыр? Түбір+ы, іп, ып, а, е, й+тұр, жүр, отыр, жатыр+ж.ж (жіктік жалғау) бар-ып отыр-мынЖедел өткен шақ (очевидное Не істеді? Түбір+ды, ді, ты, ті+ж.ж Бар+ды+мАуыспалы келер шақ (переходное будущее) Не істейді? Түбір+а, е, й+ж.ж Бар+а+мынМәтіндегі етістіктерді үш шаққа қойып, жаз.Нақ осы шақ: дүниеге келіп отыр, еркеле-, атап кет-, бол-, әуес бол-, тыңдап өс-, жұмса-, байқал-.Жедел өткен шақ: дүниеге келді, еркеле-, атап кет-, бол-, әуес бол-, тыңдап өс-, жұмса-, байқал-.Ауыспалы келер шақ: дүниеге келеді, еркеле-, атап кет-, бол-, әуес бол-, тыңдап өс-, жұмса-, байқал

Білімді алыс елдерден іздеген жастардың легі толастамауда. Негізінен, «академиялық ұтқырлық» сынды студенттердің алмасуы, басқа елдерге өздігінен барып білім алуы дүние жүзінде кең тараған үрдіс. Дамыған шет мемлекеттерде оқып, өрісі кеңейіп келген жастардан күтеріміз мол екені белгілі. Дегенмен жыраққа кеткен балалар туған жерге қайтып оралып жатыр ма? Ел экономикасының өркендеуіне қалайша үлес қосуда?

Білімді алыс елдерден іздеген жастардың легі толастамауда. Негізінен, «академиялық ұтқырлық» сынды студенттердің алмасуы, басқа елдерге өздігінен барып білім алуы дүние жүзінде кең тараған үрдіс. Дамыған шет мемлекеттерде оқып, өрісі кеңейіп келген жастардан күтеріміз мол екені белгілі. Дегенмен жыраққа кеткен балалар туған жерге қайтып оралып жатыр ма? Ел экономикасының өркендеуіне қалайша үлес қосуда?Мектепті биыл бітіргендер, бұрын бітіргендер, колледжден кейін келгендерді есептегенде биылғы жылы барлығы 117 242 талапкер ҰБТ тапсырған. Ал бакалавриатқа мемлекет тарапынан 53 785 грант бөлінген екен. Яғни, қазақстандық түлектердің 50%-ға жуығы тегін оқып, стипендия алып, жатақханада тұруға мүмкіндігі бар. Сондай-ақ, мемлекеттен магистратураға 13 000, докторантураға 2 312 грант ұсынылды. Алайда биыл мектеп бітірген 143 089 оқушы қайда жүр?

Білімді алыс елдерден іздеген жастардың легі толастамауда. Негізінен, «академиялық ұтқырлық» сынды студенттердің алмасуы, басқа елдерге өздігінен барып білім алуы дүние жүзінде кең тараған үрдіс. Дамыған шет мемлекеттерде оқып, өрісі кеңейіп келген жастардан күтеріміз мол екені белгілі. Дегенмен жыраққа кеткен балалар туған жерге қайтып оралып жатыр ма? Ел экономикасының өркендеуіне қалайша үлес қосуда?Мектепті биыл бітіргендер, бұрын бітіргендер, колледжден кейін келгендерді есептегенде биылғы жылы барлығы 117 242 талапкер ҰБТ тапсырған. Ал бакалавриатқа мемлекет тарапынан 53 785 грант бөлінген екен. Яғни, қазақстандық түлектердің 50%-ға жуығы тегін оқып, стипендия алып, жатақханада тұруға мүмкіндігі бар. Сондай-ақ, мемлекеттен магистратураға 13 000, докторантураға 2 312 грант ұсынылды. Алайда биыл мектеп бітірген 143 089 оқушы қайда жүр?Былтыр Қазақстанда 124 университет болған еді, биыл 116 ЖОО қалды. Олардың 39-ы Алматыда, 14-і Нұр-Сұлтанда. Яғни, ЖОО-лардың жартысы инфрақұрылымы дамыған, әлемдік үздік мегаполистерден кем түспейтін қалаларда орналасқан. Алайда көптеген жастар шетелге кетуге құмар. Кейбір мамандардың айтуынша, талапкерлердің 20%-25%-ы білім алуға Ресейге баруда. Оқу орнын бітіргеннен кейін, сол елде қалып қоятындар да аз емес. Биылдың өзінде 60 мыңдай Қазақстан азаматы оқуға Ресей Федерациясына кеткенін айтқан едік. Ал біршама студент Қазақстанда өмір сүріп, Ресейде сырттай білім алуда. Өйткені көрші елде әлі де болса жоғары оқу орындарында сырттай оқыту жүйесі сақталып қалған.

Вот и эссе

Шыңғыс Айтматов 1928 жылы 12 желтоқсанда Қырғыз АССР-і Талас кантонының (қазіргі Қырғызстанның Талас облысы) Шекер ауылында дүниеге келген. Әкесі Төреқұл Айтматов (1903-1938)-алдымен шаруа қайраткері, кейін кеңес және партия қызметкері, Қырғыз ССР-нің көрнекті мемлекет қайраткері; 1937 жылы тұтқындалды, 1938 жылы атылды. Анасы, Нагима Хамзиевна Абдувалиева (1904-1971), ұлты татар, армияның саяси қызметкері, кейін қоғам қайраткері болды. Шыңғыс, оның ағалары мен әпкелері Шекерде өсті, олар әкесі оның талап етуімен тұтқындалардан аз уақыт бұрын келді. Ұлы Отан соғысы жылдарында он төрт жасар жасөспірім кезінде ауылда кеңес хатшысы болды.