1. Тапсырма. Мәтіндерді оқып, жанрлық ерекшеліктеріне талдау жасаңыз Бабаларымыз ежелден «Өнер алды - қызыл тіл" деп сөз өнерін аса жоғары бағалаған. Ақындар сөз сайысы кезінде жеңіске жетудің жолын іздеп, нақты дәлелдер келтіріп, сөзбен жеңген. Айтыс ақындардың импровизациясы, логикасы мен дәлелінің күштілігі анық байқалуы тиіс. Сөз өнерінің, образды, көркем ойлардың тілдік көрінісін айтыс өлеңдерінен көреміз. Ақындар тіліндегі көркем құралдарының бірі - мақал-мәтелдер. Мақал-мәтелдердің көпшілігі игі қасиеттерге үндеу, уағыздау сипатында болады. Мақал- мәтелдердің ерекшелігі - мазмұны терең, аз сөзбен көп мағына береді және көпшілігі есте тез сақталады. Айтыс өлеңдеріндегі мақал мәтелдер тілдің эстетикалық қызметін күшейтіп, өлең сөзді әсерлі етеді. Ал қанатты сөздер мен мақал мәтелдер әдеби тілімізді байытуға қосқан айтыс ақындарының үлесі екендігін көрсетеді. 1. Мәтіннің жанры

мәтіннің жанры лирикалық

✔ Жолда кеткен ақ қоян,
Жолға қарап отырды.
Қарға менен құзғынды,
Ұйқыменен жоқ қылды.
(Қыс)
✔ Жолда кеткен ақ қоян,
Жолға қарап отырды.
Қарға менен құзғынды,
Ұйқыменен жоқ қылды.
(Қыс)
✔ Аспанда қаһарланған алты терек,
Ұясы алтауының бөлек-бөлек.
(Алты ай қыс)
✔ Көрсең реңді, қарасаң көрікті,
Ол болмаса жұрттың бәрі
Бір бәлеге жолықты.
(Жаз)
✔ Шақырса келмес,
Жаяу жүрмес.
(Жаз)
✔ Тауда дарақ, екі бұтақ,
Біреуі гүлді, біреуі гүлсіз.
(Жыл, жаз, қыз)
✔ Базардан бір текемет алдым сатып,
Алты айдай текеметте жүрдім жатып.
Бұл іске мен ғажайып болып тұрдым,
Қалды ғой алты айдан соң айран қатып.
(Жаз бен қыс)
✔ Басына биік таудың бітеді раң,
Жайлайды ол раңды екі түрлі аң.
Қолына өткір семсер қылыш алып,
Шығады аң аулауға салып ұран.
Ат мінген бұл екеуі жүгендемей,
Дүниені кетпекші емес түгендемей,
Астында екеуінің аты бар,
Құрығы шолақ болған бөгендемей.
(Жыл, жаз, қыс)
✔ Жерде жоқ, көкте жоқ,
Бір әңгелектен әңгелек шығады.
Он екі бөлек,
Біреуі-ащы,
Біреуі-тұщы.
(Он екі ай, жаз бен қыс)
✔ Екі үлкен нар көрдім,
Бірінің жақсы нұры бар,
Бірінің жаман түрі бар,
Арасында үзілмес бұйда жібі бар.
(Жаз бен қыс)

ДДҰ - Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы - Всемирная организация здравоохранения
ХВҚ - Халықаралық валюта қоры - Международный Валютный Фонд
ШЫҰ - Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы - Шанхайская организация сотрудничества
 ОКПО - общий классификатор предприятий и организаций = КҰЖЖ – кәсіпорындар және ұйымдардың жалпы жіктеушісі
ООН -Организация Объединенных Наций - БҰҰ - Біріккен Ұлттар Ұйымы
ЕҚЫҰ - Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы - Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе
ИИН - индивидуальный идентификационный номер = ЖСН – жеке сәйкестендіру нөмірі