Тоқтар Әубәкіров - тұңғыш космонавт
«Қазағым үшін өлуге дайынмын» (Т.Әубәкіровтің ғарышқа ұшардағы сөзі)
1991 жылы 2-қазанда Тоқтар Әубәкіровтің ғарышқа ұшқан күні. Кім не десе де қазақ ғарышының тарихы осы күннен басталады. Сол үшін де бұл күн – қазақ үшін тарихи күн. Айдарынан жел ескен Алаш баласының аспан әлеміне жол тартқан күні. 2 қазан сонысымен қымбат, сонысымен құнды. Егер шындығына келсек қазақтың ғана емес күллі түркі халықтарының тұңғыш ғарышкері. 2001 жылы Стамбул қаласында «Түріктің тұңғыш ғарышкері» атағын Түркия елі берді.
Биліктің Тоқтар батырды таса да ұстағысы келгеніне қарамастан Тоқтардың кім екенін тағы бір еске түсіріп өту үшін атқарған еңбектерін парақтап шықсақ.
Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров — қазақтың тұңғыш ғарышкері, Кеңес Одағының Батыры (1988), Қазақстан Республикасының Халық Қаһарманы (1995), техника ғылымының докторы (1998), профессор (1997), Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің құрметті профессоры. Ол 1946 жылы Қарағанды облысының Қарқаралы ауданында өмірге келген. Ресей Федерациясындағы Армавир жоғары әскери ұшқыштар училищесін (1969), авиация институтын бітірген (1979). 1969 — 75 жылдары Әскери-әуе күштерінде ұшқыш, звено командирі, эскадрилья командирінің орынбасары. 1976 — 1992 жылдары Мәскеудегі Тәжірибелік конструкторлық бюроның ұшқыш-сынақшысы міндеттерін атқарды. 1988 жылы кеңес одағында алғаш рет әуеде ұшаққа екі мәрте жанармай құйдыру арқылы солтүстік ендікке қонбай ұшуды ерлікпен жүзеге асырды. Реактивті ұшақтың елуден аса жаңа түрін сынақтан өткізді. 1990 жылы ғарышкерлер құрамына алынды. 1991 жылы 2 қазанда Байқоңырдан “Союз ТМ-13” кемесімен ғарышқа ұшты. Онда ол өзге ғарышкерлермен бірге биотехнология, металлургия, медицина салалары және Арал аймағы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. Зерттеу нәтижесінде Арал үстіндегі тұзды шаң борамасының пайда болу процесі, сол зиянды аэрозолдардың Қазақстан мен Ресей аймақтарына таралуының ғарыштық суреттері алынды. 1991 Ю.А. Гагарин атындағы Ғарышкер дайындау орталығында әзірлгін бастады, сынаушы ғарышкер-ұшқышы, сынаушы. «Союз ТМ» ғарыш кемесінде және «Мир» орбиталды кешенінде сынаушы ғарышкер-ұшқышы жылдамдатылған машықтануын ұшу бағдарламасы бойынша өтті. 1991 жылы қазанның 2-інде Тоқтар Әубәкіров зерттеуші ғарышкер есебінде, Александр Волков және аустрия ғарышкері Франц Фибөк, «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен ғарышқа ұшуға кірісті. Апта бойы «Мир» орбиталды кешенінде жұмыс істеді. 1991 жылы қазанның 10-ында Тоқтар Әубәкіров, Анатолий Арцебарский, аустрия ғарышкері Франц Фибөк «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен Жерге қайтып қонды. Ғарышта өтеген мерзімі — 7 күн 22 сағат 13 минут.
Ғарыштан оралған соң Қазақстандағы ғарыштық зерттеулердің негізін қалауға, отандық Қарулы Күштердің әскери даярлығын жетілдіруге, әскери-патриоттық тәрбие жұмыстарын жолға қоюға белсене араласты. Ол 1992 — 93 жылдары Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 1-орынбасары, 1993 — 94 жылдары Қазақстан Республикасы Ұлттық аэроғарыштық агенттігінің бас директоры — Ғылым және жаңа технология министрінің орынбасары. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің депутаты — Қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы болды.
Арман қуып жасынан,
Көктен көзін алмаған
Ұшқыш болды жас ұлан,
Аспанда еркін самғаған.
Бабасынадай асауға
Салған құрық –бұғалық.
Ұшақтарды сынауға
Артқан еді құмарлық.
Самғап ұшу аспанда
Қауіпті еді, қатал-ды.
Ерлігі елден асқанда,
Ол ғарышкер атанды.
Талай істе ғажаптың,
Туған ұлы қазақтың ,
Тұңғыш ұшты ғарышқа,
Қаһарманы қазақтың!
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Сор по казахскому.Можете написать эссе на казахском языке на тему как заново возродить Национальное живое искусство
XX ғасырдың соңы мен XXI ғасырдың басында болған Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық саласындағы координациялық өзгерістер ұлттық білім беру жүйесін реформалауды талап етті.
Қазақстан Республикасының Президенті н. Ә. Назарбаевтың 2006 жылғы 1 наурыздағы "Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы" атты Қазақстан халқына Жолдауында қазақстандық білім беруді реформалаудың негізгі мақсаты-білім беру сапасын жаңарту және ұлттық білім беру жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру нақты белгіленген. Білім беру саласындағы стратегиялық саясатты айқындайтын Ресми құжаттар Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы болып табылады [1], онда білім беру жүйесін реформалаудың бағдарлары нақты көрсетілген, сондай-ақ "Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2015 жылға дейінгі Тұжырымдамасы" [2].
Қазақстанның Еуропалық білім беру кеңістігіне кіруі — бұл әлемдік білім беру кеңістігіне интеграциялау үдерісіндегі кезекті қадам ғана емес, сонымен қатар қазақстандық білім беру қызметтерінің ішкі қажеттілігі. Саясаттың негізгі мақсаты білім беруді жетілдіру ұзақ мерзімді перспективада тұрады қамтамасыз ету бәсекеге қабілеттілік-Қазақстанның әлемдік деңгейде.
Қазіргі білім беру мәселелерін түсіну Қазақстандағы білім беру жүйесінің әлеуметтік-тарихи даму динамикасын ескерусіз мүмкін емес. Уақытша қашықтық бізді өткеннің рухани мәдениетінің көптеген құбылыстарына заманауи міндеттер мен талаптардың призмасын көруге мәжбүрлейді. Бұл Қазақстан Республикасындағы көркем, көркем-педагогикалық білім берудің қалыптасу мәселелерін ұғынуға да қатысты. Осы мәселені ретроспективті талдау күмәнсіз өзектілікті білдіреді. Қазақстандағы эстетикалық тәрбие, көркем, көркем-педагогикалық білім берудің қалыптасуы мен дамуы Қазақстанның кәсіптік бейнелеу өнерінің дамуымен және ұлттық көркем мектепті қалыптастырумен қатар жүргізілді.
Қазақстанның бейнелеу өнерінің кәсіби станокты түрлері — кескіндеме, мүсін, графика — XX ғ.1920-шы жылдары қалыптасты. Республикадағы көркем білім берудің ұлттық өнерін дамыту мен ұйымдастыруда орыс суретшілерінің еңбегі зор, олардың ішінде Н. Г. Хлудов. Ол Одесса сурет мектебінде, содан кейін Петербургте суретші Н. Гоголинскийдің жанында оқыды; 1879 жылдан өз өмірінің соңына дейін Верныйда (Алматы) өмір сүрді және жұмыс істеді. 1920 ж. суретшілердің топтарын біріктірген көркем шеберханалар құрылды (Н. Хлудов, А. Пономарев,
В. Антонов және т.б.), олар республиканың суретшілерін біріктіру үшін маңызды мәнге ие болды. Республикада бейнелеу өнері мен көркем білім беруді дамытуға н. И. Крутильников өзінің ұйымдастырушылық-шығармашылық жұмысымен елеулі үлес қосты. Ол өзінің бүкіл шығармашылық өмірін Қазақстанда, алдымен Семейде, содан кейін Қызыл ордада және Алма-атада өмір сүрді. Н. И. Крутильников 1916 жылы қазан көркемсурет училищесін бітірді; 1921 жылы Қазақстанға, Семей қаласына көшіп, онда үлкен қоғамдық-мәдени қызмет атқарды: жас шығармашылық күштерді анықтаумен айналысты, көпшілікке тарату жұмыстарын жүргізді, халық арасында өнер туындыларын насихаттады. Н. И. Крутильников Семейдегі көркем студия мен республикадағы алғашқы жылжымалы көрме ұйымдастырушыларының бірі болып табылады. Осы жылдары мерзімді басылымдарда м. Кудряшовтың, В. Панаевтың, И. Савельевтің, ағайынды К. мен Х. Ходжиковтардың, В. Нестеровтың, А. Исмаиловтың суреттері кездеседі. Алайда, Қазақстан суретшілерінің белсенді шығармашылық өмірі туралы айтуға ерте болды: ұйымдастыру орталығының болмауы әсер етті. 1926 жылы 20 қазанда мемлекеттік көркемөнер академиясы жанындағы КСРО ұлттар өнерін зерттеу бөлімі ашылды. Ол КСРО халықтарының бейнелеу өнері туралы көптеген мақалалар жазған Я. А. Тугендхольдтың құрылуы мен қызметінде үлкен рөл атқарады; бірақ Қазақстан осы ғалымнан тыс қалды.
Республиканың көркем өміріндегі маңызды оқиға-1928 жылы ҚазКСР Наркомпросымен қазақстандық суретшілердің туындыларының жылжымалы көрмесін ұйымдастыру. Осы уақыттан бастап Қазақстанда жылжымалы көркем көрмелер жүйелі түрде ұйымдастырылады (Алматы, 1929; Павлодар 1931); осыған ұқсас көрмелер Семей, Петропавл, Ақтөбе, Шымкент қалаларында жергілікті суретшілердің күшімен ашылды. 1928 жылдан бастап Қазақстанда Түрксіб, ірі индустриялық нысандар құрылысымен көркем-қоғамдық өмір жанданады. Қазақстанға үлкен елдің орталық облыстарынан мәдениет, өнер, көркемдік білім беру жөніндегі мамандар келеді. Мәскеудің көркем ұйымдары, атап айтқанда, "Художник"Бүкілресейлік кооперативтік серіктестігі Қазақстанға қызығушылық танытуда. 1932 ж. КСРО Суретшілер одағының ұйымдастыру комитеті құрылды, ал 1933 ж. — Қазақстан Суретшілер одағының ұйымдастыру комитеті құрылды, оның ұйымдастырушыларының бірі Н. И. Крутильников болды; бірінші төраға — кескіндемеші және график Әубәкір Исмаилов болды. Қазақстан Суретшілер одағының ұйымдастыру комитетінің құрылуы республиканың көркем өміріндегі ірі оқиға болды; оның қызметі көрмелерді тұрақты ұйымдастырудан көрініс тапты.