Аспаптар туралы мәліметтер:
1.Шаңқобыз — темірден немесе күмістен жасалған сүйір тілшесі бар көне музыкалық аспап. Шаңқобыз басқа атаулармен көптеген халықтарда кездеседі. Оның сирек кездесетін бір түрі — ағаш шаңқобыз — ағашқа бекітілген жіпті тербеу арқылы дыбыс шығарылады. Шаңқобыз – ежелден келе жатқан қазақтың музыкалық аспабы. Аспап бітімі бөлек болғанымен, оның құрылымы өте қарапайым.Бұл аспаптың темірден немесе күмістен жасалған сүйір тілшесі болады. Аспапта ойнау тәсілі де өзгеше. Шаңқобызды ерінге қойып, тіске тіреп ойнайды. Аспап дыбысы тілшені саусақпен шалып тартқан кезде серіппенің тербелісі арқылы шығады.
2. Жетіген – қазақ халқының ежелден келе жатқан ұлттық көп ішекті шертпелі аспабы. Сонымен қатар, жетіген тектес аспаптардың жалпы Азия халықтарының арасында кеңінен таралғанын атап өткен жөн. Әр халық өзінің ән-күй өнерінің ерекшеліктеріне қарай аталған көп ішекті аспапты құрылымдық, көркемдік жағынан әрқилы етіп өзгертіп, дамытып келеді. Соның ішінде қазақ халқының осы күнге дейін дәріптеп келген жетігені әуелінде жеті ішекті аспап болып танылған. Оның шанағы бітеу ағаштан шабылса, ішектерінің астына қой асығы тиек ретінде қойылып, аспаптың құлақ бұрауы сол асықтарды қозғалту арқылы келтірілетін.Кейін келе тиектер ағаштан, ішектер мыс сымнан жасалғандығы туралы деректер кездеседі.
3. Дауылпаз – қазақтың ұрып ой-налатын көне саз аспабы. Ертеректе бұл аспап соғыс құралы ретінде айбар беріп, қыр көрсету үшін қолданған. Бертін келе дауылпазды аңшылық пен құсбегілікке де пайдаланатын болған. Оның жасалу әдісі күрделі. Дауылпаздың шапаты - өзегі алынған сырты жұмыр бітеу ағаштан ойып жасалған. Беті әбден иленіп, кеңкей шыңылтыр терімен қапталады. Жайға байлап немесе мойынға, иыққа іліп алып жүруге арналған аспалы бауы мен ұрып ойнайтын шағын таяқшасы болады. Дауылпаздың шанағының сыртын мүйізбен, түрлі тастармен, ою-өрнекпен безендіріп, сәндел жасайды.
4. Домбыра - қазақ халқының өте ерте және кең тараған, нағыз табиғи ұлттық музыкалық аспабы. Көне Шумер тілінен аударғанда «кішкене садақ» деген мағына береді. Алматы облысы, Жамбыл ауданы аумағынан шамамен 2,5 ғасыр бұрын табылған таста қашалған суреті мен 16 ғасыр бұрын Мысыр еліндегі Нахт қабіріне салынған пішінінен еш өзгермеген. Қос ішекті шертіп ойнайтын музыкалық аспап ішекті, шертпелі аспаптар тобына жатады.Аспап әр түрлі үлгіде тұтас ағаштан ойылып жасалады. Тоғыз, он бір, он төрт, жиырма төрт пернесі болады. Күй арнайы құлақтарымен келтіріледі. Аспап үні қоңыр, құлаққа жағымды әрі жұмсақ болып келеді.
5. Сазсырнай — үрлемелі аспап. Сазсырнай ысқырып ойналатын флейталар тобына жатады. Кейбір сазсырнайдың ысқырғыш тетігі болмайды. Оған қазақ халқының сазсырнайы мысал. Сазсырнайға ұқсас аспаптар көптеген халықтарда кездеседі. Атауы әр халықтың өз тілінде айтылатын аспаптың пішіні де әр түрлі. Оның пішінін шеберлер құсқа, балыққа, көп басты атқа, жұмыртқаға ұқсатып жасай берген. Сазсырнайдың дыбыс диапазоны терция, кейде октаваға шейін барады. 1971 жылы Отырарда жүргізілген қазба жұмыстарда саздан жасалған қаздың жұмыртқасындай музыкалық аспап табылған. Аспаптанушылардың зерттеуінен өткен бұл сазсырнай үш дыбыс шығарады. Олар екінші октаваның “ми-бемоль”, “фа”, “соль” ноталары.
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
1. 1-тапсырма.Берілген ақпараттардың «ақиқат» немесе «жалған» екенін анықтаңыз: № Ақпарат Ақиқат Жалған 1 Б.з.б. 55 жылы ғұн мемлекеті өзара ішкі тартыстар мен сыртқы қысымдардың әсерінен күйреуге ұшырап, оңтүстік, орталық және солтүстік ғұндар мемлекеті болып үшке бөлінеді + 2 Солтүстік ғұндардың ордасы Монғолияның солтүстік-батысындағы Қырғыз-Нұр көлінің маңына орналасқан. + 3 Б.з.б. 55 жылы Қазақстан жеріне бірінші қоныс аударуда ғұндарды Мөде басқарды. + 4 452 жылы Аттила әскері Рим империясына жорық жасап, Италияның Аквелия, Медиоланум, Тицинум қалаларын басып алды. + 5 Ғұндардың маңызды қаруы садақ пен қылыш болды + 6 Орыс ғалымы Н.А. Аристовтың айтуынша, ғұндар ежелгі түркі тілінде сөйлеген.Ғұн дәуірінде жергілікті халықтардың түркіленуі басталды. + 2-тапсырма. «Ғұндардың көрші мемлекеттермен қарым-қатынасы» тақырыбына әңгіме құрастыру (Ғұндардың әскери құрылымы, ғұндардың әскери қару –жарақтары, «Ұлы Қытай қорғаны», «Тыныштық пен бейбітшілік», Хуанхэ, жібек мата, Мөде, түменбасы, Цин Шихуанди, 5000 км, Ұлы Жібек жолы) Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Білім алушы Ежелгі мемлекеттік бірлестіктердің құрылу алғышарттарын анықтайды 1 1-ақпараттың ақиқат/жалғандығын көрсетеді; 1 2-ақпараттың ақиқат/жалғандығын көрсетеді; 1 3-ақпараттың ақиқат/жалғандығын көрсетеді; 1 4-ақпараттың ақиқат/жалғандығын көрсетеді; 1 5-ақпараттың ақиқат/жалғандығын көрсетеді; 1 6-ақпараттың ақиқат/жалғандығын көрсетеді; 1 Қазақстан территориясындағы алғашқы мемлекеттік бірлестіктердің көрші елдермен қарым-қатынасын көрсетеді 3 Қазақстан территориясындағы алғашқы мемлекеттік бірлестіктер туралы жазады; 1 Қазақстан территориясындағы алғашқы мемлекеттік бірлестіктердің сыртқы байланыстарын көрсетеді; 1 кілт сөздерді қолдана отырып, шағын әңгіме құрастырады; 1 шағын әңгімеде тарихи фактілерді тиімді қолданады. 1 мемлекеттік бірлестіктің көрші елдермен қарым-қатынасын көрсетеді; 1 Жалпы 11