Мәтіннен туынды сын есімдерді теріп жазып, сөз құрамына талдап сыз.Сүт тағамдарының ішінде қымыздан кейінгі бағаты сусын- шұбаттұрады. Оның түйе сүтінен жасалатыны барша жұртқа белгіліШұбат та қымыз сияқты ашытылып тері ағаш қыш ыдысқұйылып сақталады, шісіледі Шұбат қымызға қарағанда дәмді, жұмсақ, майлы әрі қоюлау болады. Оның қуаты мен дәрулік қасиеті қымыздан еш кемемес. Екі-үш күндік шұбат ең жақсы сапалы шұбат деп есептеледіҚазақтар түйе сүтіне сиыр, қой сүтін қосып, қатық, сүзбе, құрт, ежегейдайындайды.​

Жіңішке сымға тартқан әні қандай. ған тәні қандай. ақыл, ой, мінез, көрік түгел келіп, толықсып толып тұрған сәні қандай. еріткен іші-бауырыңды көзі қандай, тамған майда бұлбұл сөзі қандай. жұп-жұмсақ, бып-биязы ішке кіріп, жайтаңдап жан күйдірген көзі қандай! күлгенде көзіңді алып кірсіз тісі, қайнамас оны көріп кімнің іші? алмас қылыш жүзіндей аударылған, сүйгізіп көлеңкесі әрбір ісі. нұрлы жүз жан-жағына сәуле шашып, бойының мінсіздігі онан асып. өзгеден сып-сыпайы һәм сүйкімді, ең арты жүрсе-дағы аяқ басып. толған ай шілдедегі жалт-жұлт еткен, мүбәда көрген кісі қиыр шеттен. көлеңкесі күйдіріп күні-түні, есінен екі-үш айда әрең кеткен. талайы ң болған ғашық, уай шіркін! болсайшы деп бізге нәсіп. егерде қамарменен тіл қағысса, құдай ұрып жым болар қара басып. омар да қоя берді бетін қақпай, жүрсе де сонысынан жұртқа жақпай. әркімдер құдалықты ойланса да, қамар қыз қайдан көнсін теңін таппай. қамар осындай сәулетпен бұлғақтап болып тұрған кезінде құдай берген дәулеттің арқасында абырой, атақ бірдей келіп толықсып тұрған кезінде: сұлу қамар, ақын қамар, жаным қамар, қамаржан, сені ойласам, ішім жанар. үлбіреген аузыңнан бір сүйгізсең, ішкендей кәусар суын мейірім қ дегендей өлеңдер сол маңайдағы ң аузынан екі елі тастамайтын тәсбиғы еді. және бір нәрсені көңілдері ұнатып, мақтағысы келсе: "уай, шіркін! мынау қамардай екен! " десуші еді. кей уақыт қамардың көзіне жазатайым көздері түсіп кеткендері де әлдеқандай көтеріліп, қуанып қалушы еді. қамар біреуінен әншейін бір істің жөнін сұраса да: "қамар маған сүйдеді, бүйдеді" деп, неше күндей әркімге бір әйгілетіп, даурығуға со да жетуші еді. қамар осылай әркімнің көзіне күйік болған қалпымен күннен-күнге құлпырып, он бес жасына жетті. бұл кездері баяғы теңмін деп құмартып, құлқынын құртып жүретін замандастарынан жоғары секілді телміріп жазған өлеңдер, хаттар судай ағылып келсе де, кейбіреулерін жауапсыз жыртып, кейбіреулерін өзінің шешендігімен жебедей жерге енгізіп, енді қайтып бас көтеруге жаратпай тастай беруші еді. сол кезде аса жақын болмаса да, омарларға үш-төрт атадан барып қосылатын сарбас деген ауылда жәуке деген кісінің оқу соңында жүрген жиырма бір жаста ахмет есімді бір жақсы зерек бар еді. жәуке өзі нашар кісі болса да, бар тапқан-таянғанын жалғыз ахметтің оқуына салып, жасынан олай сүйреп, былай сүйреп жүріп, әйтеуір молда атына іліктіріп еді. бертін келген кездерде жәукенің ол бейнеті босқа кетпей, ахметтің арқасында аузы асқа, ауы атқа тиіп, есіктегі басы төрге жетті. аса байып кете қоймаса да, өзіне-өзі тоқ, жақсы ғана дөңгелек ауқат та бітті. бұл сарбас ауылы осы омекеңдермен ыңғайлас, жазғы, қысқы қоныстары бір, аралас-құралас еді. ахметпен омардың үлкен - қасен құрдас һәм жасынан бірге өсіп, бірге оқып, біте қайнаған сырлас еді. бірінсіз бірі тыншып тұрмас еді. мұсылманша оқуды екеуі сабақтас болып оқып рушді сыныфтарын* бітіріп, онан соң ауылнай школда оқып тәмамдаған соң қасенді әкесі гимназияға енгізіп, ахмет қолының қысқалығынан онан артық ұзай алмай қалғандығына бірсыпыра жыл болып еді. ахмет онан соң да тағы талпынып оқып, иғдади сыныфтарын** бітірді. бертін уақыттарда үлгілі жерлерді аралап, тәртіп, дүние танығысы келсе де, қартайған әкесін қимай, өзі жалғыз болған соң қайтерін білмей қарайлап жүрген жайы бар еді.

Ғалам – алуан түрлі формада болатын әрі ұдайы өзгеріп отыратын, кеңістік пен уақыт бойынша шеті де, шегі де жоқ бүкіл дүние. Ғаламды зерттеумен тікелей шұғылданатын ғылым – астрономия.

Ал барлық ғылым білімге негізделген Ғалам жөніндегі пайымдаулар космологияның мәселесі болып есептеледі. Ғалам туралы ұғымның дамуы бірнеше кезеңге бөлінеді. Ғаламның шексіздігі туралы алғашқы пікір ежелгі дәуірдегі грек ғалымы Гераклиттің (б.з.б. 5 ғ.) еңбектерінде кездеседі. Ол Ғалам мәңгілік, аспан денелерін құрайтын материя жаңадан жасалмайды және жойылмайды деп тұжырымдаған. Гераклиттің көзқарасын Демокрит, Эпикур және Лукреций одан әрі дамытқан. Одан кейінгі дәуірлерде Жердің шар тәрізді екенін және аспан шырақтарының бір-бірінен алшақтылығын анықтауға байланысты зерттеулер (Пифагор, Аристотель, Эратосфен) жүргізілген. Жердің шар тәрізділігі туралы түсінікке сүйеніп, грек философы Филолай (б.з.б. 5 ғ.) және грек астрономы Аристарх Самосский (б.з.б. 4–3 ғ-лар) Жердің қозғалатындығы жөнінде жорамал жасаған. Бірақ шіркеу мен дін үстем болған дәуірде мұндай озық ойлар қолдау таппай, көмескіленіп қала берген. Птолемей негізін қалаған дүниенің геоцентрлік жүйесі шіркеудің қолдауымен Қайта өркендеу дәуіріне дейін үстемдік еткен. Н.Коперниктің «Аспан сферасының айналысы туралы» атты кітабы космогонияда ғыл.-зерттеуге жол ашты. Жерді аспан денелерінің бірі деп санаған Коперниктің пікірін Дж. Бруно одан әрі дамытып, жұлдыздар әлемі шексіз деген тұжырымға келді. Коперник қалыптастырған дүниенің гелиоцентрлік жүйесі Ғалам туралы ғылымның негізіне айналды. Біз мекендеген Жер де, басқа планеталар, құйрықты жұлдыздар мен метеорлық денелер тәрізді, Күн жүйесінің құрамына енеді. Күн жүйесінің диам. 10 млрд. км-дей. Бұл қашықтықты жарық 10 сағ-қа жуық уақытта жүріп өтеді.