1. Қатаң дауыссызды көрсетіңіз.А) д, в, е В) б, й, р С) п, ш, қ Д) м, ң, н Е) ғ, л, у2. Ұяң дауыссыз дыбыстар қатарын көрсетіңіз.А) В, Б, Г, Ғ, Ж В) Д, З, Һ, Т, В С) К, С, Т, Ш, Л Д) Б, В, К, С, Д Е) Л, Д, Р, М, П3. Қатаң дауыссыз дыбыстарды көрсетіңіз.А) қ, к, п, с В) б, в, г, ғ С) н, р, у Д) й, л, м Е) д, ж, з, һ4. Тек ұяң дауыссыз дыбысқа аяқталған сандарды көрсетіңіз.А) 6, 9, 1 В) 4, 10, 7 С) 5, 8, 10 Д) 4, 11, 15 Е) 100, 9, 305. Қатаң дауыссыз дыбыстар қатар келген сөзді көрсетіңіз.А) Қасқа. В) Арқан. С) Қаймақ. Д) Алма. Е) Алғаш.6. Ұяң дауыссыз дыбысы жоқ сөзді көрсетіңіз.А) лездеме В) өзгеріс С) міндет Д) көмір Е) қазба7. Сөздің басында жазылмайтын әріпті көрсетіңіз.А) ғ В) ң С) ы Д) ә Е) қ8. Дыбыссыз әріптерді көрсетіңіз.А) х, һ В) у, й С) с, ц Д) ъ, ь Е) і, ы9. Үнді дауыссыз дыбыстардан құралған сөзді табыңыз.А) Азат. В) Аймақ. С) Айман. Д) Алпыс. Е) Сапар.10. Қатаң дауыссызға басталып, қатаңға аяқталған сөздер қатарын көрсетіңіз.А)Асқар, тау, базар В)Алып, доп, кел С)Ұлт, болашақ, жан Д)Мал, киіз, отау Е)Қас, шаш, құқық11. Ұяң дауыссыз дыбыстан басталатын сөздерді көрсетіңіз.А) Айдын, шие, әдеп В) Кедей, емен, тау С) Күн, мектеп, аула Д) Аймақ, орта, мөлдірЕ) Бұлт, зерттеуші, жағажай12. Буын құрай алмайтын дауыссыз дыбыстарды көрсетіңіз.А) и В) ү С) ы Д) а Е) ж13. Тек үнді дауыссыз дыбысқа аяқталатын сөздерді көрсетіңіз.А)Үн, үй, көл В)Көз, құлақ, ауыз С)Қонақ, кісі, қуаныш Д)Зерек, жеміс, ерлік Е)Бота, бала, жаға14. Тек ұяң дауыссыз дыбыстан тұратын сөзді көрсетіңіз.А) Баға В) Алыс С) Аспан Д) Гүл Е) Белгі15. Қатаң дауыссыз дыбыстарды табыңыз.А) б, з В) р, у С) з, һ Д) қ , к Е) л, м16. Қазақ тіліне тән дыбыстарды табыңыз.А) ж, ң, н В) й, і, ә С) р, д, у Д) а, е, ы Е) ғ, қ, һ17. Ұяң дауыссыз дыбыстан басталатын үй жануарын белгілеңіз.А) Ешкі В) Сиыр С) Жылқы Д) Қой Е) Түйе18. Қазақ тілінде неше үнді дыбыс бар екенін анықтаңыз.А) 10. В) 6. С) 7. Д) 4. Е) 2.19. Тек қатаң дауыссыздан жасалған сөзді табыңыз.А) Көз. В) Көш. С) Қожа. Д) Қиыр. Е) Қияр.20. Ұяң дауыссыз дыбысқа аяқталған сөздерді көрсетіңіз.А) хабар, үміт, шағын В) атақ, бақыт, заң С) күн, егін, жол Д) шөл, су, нарық Е) жаз, жұлдыз, үздіксіз21. Тек қатаң дауыссыздан тұратын сөздерді көрсетіңіз.А) Заң, жарыс, бұлақ. В) Қарға, жаға, аспан. С) Аққу, апта, көк. Д) Ағаш, аула, ел. Е) Бет, жол, емен22. Ғ - әріпі жазылатын сөзді көрсетіңіз.А) Жа...ажай. В) Е...ін. С) Те...іс. Д) Үл...і. Е) Заң...ер.23. Құрамында қатаң дауыссыз дыбыс бар сөзді табыңыз.А) Дөң В) Қатық С) Ру Д) Ғалым Е) Жаза24. Үнді дауыссыздан басталатын сөзді көрсетіңіз.А) жеміс В) қонақ С) достық Д) рақат Е) шығарма25. Ұяң дауыссыз дыбыстарды көрсетіңіз.А) н, ч, ұ В) б, в, г С) ә, п, ц Д) т, у, й Е) м, л, р

1.В

2.Д

3.Е

4.С

5.В

6.С

7.В

8.А

9.Д

10.Е

11.А

12.С

13.В

14.В

15.Д

16.А

17.А

18.С

19.Е

20.В

21.С

22.Е

23.А

24.Б

25.С

жайлау – жазғы қоныс. жайлауды суы мол, шөбі шүйгін, маса-сона, шыбын-шіркейі аз жерлерден таңдайды. қазақ елінің дәстүрлі жайлауы сарыарқа атырабы мен орманды, желді өлкелерде, қазақстанның солтүстік-батысында (мұғалжарда), солтүстік-шығысында (алтай, сауыр және тарбағатай өңірінде), оңтүстік-шығысында (жетісу алатауы, іле алатауы және тянь-шань тауының солтүстік атырабында), оңтүстігінде (қаратау өңірінде) болды. қазақстанның әр өңіріндегі жайлауды рулы ел, қала берді жеке ата ұрпақтары пайдаланған. халық қыстаудан көктеуге, көктеуден жайлауға, жайлаудан күзеуге көшіп отырды. жайлау мен қыстау малға тиімді, тіршілікке қолайлы, көшіп-қонуға ыңғайлы жерлерден таңдап алынды. мысалы, жетісу өлкесінде қыстау қаш көлінің оңтүстігіндегі құмды, қамысты аймақта орналасса, жайлаулардың көбі оның солтүстігіндегі таулы атырабында жатты. қазақстан жеріндегі жайлау мен қыстау арасының қашықтығы да әр түрлі болды. мысалы, көшпелі өмір сүрген адай – табын, шөмекей – шекті, бағаналы – руларының маңғыстау түбегінен мұғалжар тауларына, қызылқұмнан торғай даласына, шу өзенінің төмен алабынан ұлытау төңірегіне дейінгі көш жолдарының арақашықтығы 1000 км-ге дейін жететін. ал қазақстанның солтүстік бөлігіндегі жартылай көшпелі қауымның көш жолдары 10 – 20 км-ден 40 – 80 км-ге дейін болды. бұл төңіректегі жайлаулар құдықтар мен көлдердің айналасына орналасты. жетісудағы жайлаулар мен қыстаулардың арасы солтүстіктен оңтүстікке қарай 100 – 200 км-ге жететін. қазақстан жеріндегі жайлаулардың ға да, малға да ең қолайлысы – тау алаптары. солтүстіктегі жазық даладағы жайлауларда мал, негізінен, құдық суынан суарылатындықтан қол еңбегін көп қажет етеді. қазір де малшылар жазғы жайылымды жайлау ретінде пайдаланады, жайлауға көшеді. қой, түйе, сиыр жайлауға шығарылады

ертеде бір шал мен кемпір болыпты. кемпір бір күні қаймаққа нан илеп, оны майға қуырып бауырсақ пісіріпті. оны терезенің алдына суытып қойыпты.

бауырсақ суып тұрып тұрып, бір кезде домалай жөнеледі. домалап келіп терезе алдындағы орындыққа, орындықтан еденге, еденнен дәлізге, дәлізден аулаға, ауладан сыртқа, одан әрі, одан әрі домалай береді, домалай береді.

бір кезде оған қоян жолығып:

-     бауырсақ, бауырсақ! мен сені жеймін! – дейді.

-   қоян, сен мені жеме. мен саған өлең айтып беремін: «менің атым бауырсақ, бауырсақ! қаймаққа иленгем, майға пісірілгем, терезеде суығам. ұстатпай кеттім атама, ұстатпай кеттім әжеме. ұстатпаймын қоян саған да! ».

содан бауырсақ қара жолмен домалап кете барады. оған қасқыр кездесіп, оның да жегісі келеді.

бауырсақ өзінің әнін қасқырға айтып беріп, одан әрі домалай береді.



бір кезде аю жолығады:

-   бауырсақ, бауырсақ! мен сені жеймін! – дейді ол.

-   сендей майтабанға мені жеу қайда? ұстатпай кеттім атама, ұстатпай кеттім әжеме, қоян менен қасқырға ұстатпағам ендеше.

-     ал сендей ұстатпаймын мүлде де!

сөйтіп домалай жөнеледі. аю тек көзімен шығарып салады.



бауырсақ домалағаннан домалап келе жатса оған түлкі жолығады:

-   бауырсақ, бауырсақ, қайдан домалап барасың? - дейді ол.

-   жолмен домалап барамын.

-   бауырсақ, бауырсақ, маған өлең айтып берші

-  содан бауырсақ: «менің атым бауырсақ, бауырсақ! қаймаққа иленгем, майға пісірілгем, терезеде суығам. ұстатпай кеттім атама, ұстатпай кеттім әжеме. ұстатпай кеттім қоян менен қасқырға. ұстатпай кеттім аюға, ұстатпаймын саған мүлде де! » деп өлеңін айтып береді.

түлкі оған:

-  әнің өте жақсы екен. бірақ жөнді ести алмай тұрғаным. бауырсақ, сен менің тұмсығыма шық та, әніңді тағы бір рет қаттырақ айтшы, - дейді.

бауырсақ түлкінің тұмсығына домалап шығып алып бар даусымен әнін айтады. сол кезде түлкі ұстап алады.



-  түлкі, сен мені жеп қайтесің! – дейді бауырсақ. жүр одан да біздікіне, атам мен әжеме барайық. олар сені тойғызады.

түлкі келіседі. жолшыбай өздерімен бірге қоян, қасқыр мен аюды ертіп алады. олар келсе әжесі көп қаусырма пісіріп қойыпты. қоянға орамжапырақ салған, қасқыр мен түлкіге ет салған, аюға таңқурай салған қаусырма тиеді. ал бауырсақ терезенің алдында өзінің әнін айтып отырады.