1-тапсырма. Мәтінді оқыңдар. Қосымша ақпарат көздерін пайдаланып, саяхат туралы ойларыңды толықтырыңдар. Біздің елімізде саяхатқа шығып, аралап көретін ғажайып жерлер өте көп. Көрікті орындармен танысуға, адамдармен жолығып әңгімелесуге, халықтың салт-дәстүрін танып білуге, еліміздің көне қалалары мен ескерткіштерін көріп, тамашалауға тілек білдірушілер саны жыл сайын көбеюде. Бірақ саяхатшыларды тек осы айтылған жайлар ғана қызықтыра ма? Әрине, олай емес. Саяхатшылықтың танымдық қызметімен бірге тәрбиелік, сауықтырушылық және спорттық қызметтері де бар.​

Вот.

"Тігіншіні инесі асырайды". Иголка кормилица портного.

"МЕЗГІЛ ЖЕТСЕ МУЗ ДА ЕРІР". Придет время и лед растает.

Жақсы сөз, жарым ырыс ---хорошее слово, пол удачи (дела) .

Адам итті жұмсаса, ит итті жұмсайды ---стоит ли довериться кому-то, который перепоручает третьему.

Жынды бас, екі айаққа тыным бермейді ---дурная голова, ногам покоя не даёт.

Жаман иттін атын бөрбасар деп қояды (плохого пса, волкодавом величать, непозаслугам) ---бывает и недостойного великим называют.

Говоря о парне : Жеті қырлы, бір сырлы ---загадочный красавец-удалец.

"Туған жерге туыңды тік" - Водрузи свой флаг на родной земле.

"Жері байдың елі бай" - Кто богат землей, у того богатая страна.

"Ер туған жеріне, ит тойған жеріне" - Джигита тянет туда, где он родился, собаку тянет туда, где она наелась.

"Бейнет қыл да зейнет қыл" - Потрудись, а потом и требуй.

"Еңбектің көзін тапқан, байлықтың өзін табады" - Кто найдет источник труда, тот найдет само богатство.

"Жас келсе іске - кәрі келсе асқа" - Молодому дело - старому угощение.

"Малы бірдің жаны бір" - У кого скот общий, у того и душа едина.

"Мал ашуы - жан ашуы" - Боль за скот - боль души.

"Бірінші байлық - денсаулық, екінші байлық - ақ жаулық, үшінші байлық - бес саулық" - Первое богатство - здоровье, второе богатство - семья, третье богатство - наличие скота.

"Қонақ келмеген үй - мола" - Дом, в который не приходит гость, подобен могиле.

"Қонаққа кел демек бар да, кет демек жоқ" - Гостю можно говорить "приходи", "уходи" говорить нельзя.

"Таспен ұрғанды аспен ұр" - На удар камня отвечай угощением.

Ы. Алтынсарин – балалар әдебиетінің атасы. Бүкіл өмірін қазақ балаларын оқытуға арнаған. Сол мақсатпен алғаш рет балаларға арнап мектеп ашып, оқулық жазған. Ағартушы оқулықты жазудағы мақсатын хрестоматияның алғы сөзінде: «Бұл кітапты құрастырғанда мен, біріншіден, осы біздің ана тілімізде тұңғыш рет шыққалы отырған жалғыз кітаптың орыс - қазақ мектептерінде тәрбиеленіп жүрген қазақ балаларына оқу кітабы бола алу жағын, сонымен қабат, жалпы халықтың оқуына жарайтын кітап бола алу жағын көздедім...» деп тұжырымдаған. Өйткені хрестоматияға Ыбырай өзінің педагогтық мақсатына лайықтай жазған тәрбиелік мәні жоғары көптеген шағын әңгімелерін, өлеңдері мен ауыз әдебиеті үлгілерін, сондай – ақ, орыс педагогтері мен айтулы орыс қаламгерлерінен аударған шығармаларды енгізген болатын. Бұл шығармалардың тақырыптық – идеялық мазмұнынан біз Ыбырайды ұстаз - тәрбиеші ретінде алдына мақсат етіп қойған адамгершілік мәселелерін көреміз.

Ы. Алтынсарин туған әдебиетіміздің тарихынан көрнекті прозашы ретінде де ерекше орын алады.

Еңбекті сүю, қадірлеу – Ыбырай әңгімелеріндегі негізгі тақырыптардың бірі. Мұнда Отанын қадірлеуге, сондай - ақ талапты, жігерлі, кішіпейіл болуға тәрбиелейді.

Жалқаулық, надандық, зұлымдық, тәкаппарлық секілді жаман әдеттерден аулақ болуға үндейді.

Ыбырай Алтынсариннің еңбек тақырыбындағы өлеңдері мен әңгімелері

1 Білімге шақырған өлеңдері

«Кел, балалар, оқылық!», «Өнер, білім бар жұрттар».

2. Әлеуметтік теңсіздік:

«Залым төреге», «Әй, жігіттер»,

3. Табиғат тақырыбында

«Жаз», «Өзен»

4. Ел ішіндегі теңсіздік, келеңсіздіктерді жырлайды.

«Азған елдің билері, хандары, байлары», «Залым төреге».

5. Өз еңбегіңмен күн көрге шақырады

«Әй, достарым!»

6. Адал еңбекті, шындықты жырлайды

«Араз бол кедей болсаң ұрлықпенен» өлеңі

7. Орыс жазушыларының аудармалары:

К.. Д. Ушинскийдің «Үнді» әңгімесін, “Сауысқан мен қарға”, “Теке мен түлкі” мысалдарын,

Л. Н. Толстойдан “Мұңсыз адам”,”Данышпан қазы”.”Үш ұры” ертегілерін,

И. А. Крыловтың “Қарға мен түлкі” мысалы

8. Еңбек тақырыбында: «Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш», «Бай баласы мен жарлы баласы», «Дүние қалай етсең табылады?», «Әке мен бала», «Жаман жолдас», «Қыпшақ Сейтқұл», «Таза бұлақ», «Бақша ағаштары», «Талаптың пайдасы», «Мейірімді бала», «Шеше мен бала» т. б. әңгімелері бар.