7. Сөздерді суретімен сәйкестендір. Үлгіні қолданып, сөйлем құра. Үлгі: Алматыда алма өседі.

Қызылордада күріш өнімі шығады.

Атырау-балықтың ордасы.

Өскеменде көліктер көп жүреді.

Қостанай-бидай өнімін шығаратын қала.

Оралда кеменің түр түрі бар.

Қызылорда-қарбыздың отаны.

тыңдалым мен айтылым  

1-мәтін

«астана операның» бас сахнасының көлемі   –   935 шаршы метр. бас сахнаның ені      

21 метрді, ал   тереңдігі –   59 метрді құрайды. ал «ослодағы опералық театрдың үлкен  

сахнасының   ені   небары   16   метр,   ал   тереңдігі   40   метр» ,   -   дейді   мұхтар   абрарұлы.  

астанадағы жаңа театрдың қосымша екі бүйірлік сахнасы бар. театр сленгінде «қалта» деп  

аталатын бұл сахналар   қажет   кезде дайын декорацияларымен жылжи жөнеледі. сөйтіп,  

қойылымдар циклінің үздіксіздігін қамтамасыз етеді. осының арқасында «астана операда»  

ең күрделі спектакльдерді сахналауға мүмкіндігі мол.  

«астана опера» залына 1 мың 250 көрермен сияды. оның партері 450 көрерменге  

арналған. басты зал аттың тағасына ұқсас формаға ие, «ла скала» сынды әлемдік үздік опера  

театрлары залына ұқсатып, бірнеше қабат етіп жасалған, бірақ ұлттық үлгіде өрнектелген.  

мұның   сыртында   ғимаратта   8   қосымша   зал,   11   репетициялық   орынжай,   250   орындық  

камералық музыка залы, баспасөз залы және басқа да функционалдық бөлмелер бар.  

 

2-мәтін  

  «астана-бәйтерек» монументі –   астана қаласының негізгі нышаны, оның  

визитті   карточкасы   деуге   болады.   жалпы,   бәйтерек -   ежелгі   таным   бойынша,   тылсым  

қасиетке ие алып ағаш. бәйтерек байырғы орта түсінігінде жердің дәл кіндігінде өсетін,  

тамыры жерасты, діңі әлемі, басы рухтар мекені болып табылатын көк тіреген алып  

ағаш. бәйтерек ежелгі түркі сөзі,   «бәй»   -   үлкен, алғашқы деген ұғымдарды, ал терек (парсы  

тілінде   -   дарақ) «ағаш» деген ұғымды білдіреді. демек «бәйтерек »   екі сөздің бірігуінен  

жасалып,   «зәулім   ағаш»   дегенді   танытады.   оның   идеясында   «самұрық»   қасиетті   құсы  

туралы ежелгі қазақ аңызы жатыр. қанатымен аспанды жауып,   «самұрық» тұр. бәйтерек  

тіршілік тірегіне қарай ұшып келеді. бәйтеректің ортасында өмір мен үміт беретін алтын  

жұмыртқа күнге негіз салуда. ал астында, тамырында айдаһар орналасып, түн мен қысты  

шақыруда.   монумент   ұзын   темірлі   құрылымдардан,   шыныдан,   металдан,   бетоннан  

тұрғызылған. алып шардың түсі хамелеон шынылармен көмкерілген. күннің шапағына  

шағылысып, әртүрлі түске құбылып тұрады.  

 

оқылым  

мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.           [ 10]

тарихи ескерткіштер  

ақтөбе өңірі, хромтау   ауданында ойсылқара кесенесі бар. этнографиялық-тарихи  

ескерткіш ретінде республикалық тізімге енген. аспан астындағы құнды жәдігер. бірақ мұны  

жергілікті халықтың бірі білсе, бірі білмейді. ойсылқара   -   өркешті жануар пірі екенін  

құмсай ауылының оқушылары тек кітаптан оқыған еді. енді жазғы демалыстарын тарихи  

орында өткізіп, оның қорымын көзбен көрді. аңыз астарында ақиқат бар. есет осы уақытқа  

дейін ойсылқараны қиялдан туған кейіпкер деп ойлаған. енді оның өзі туған өлкеге табаны  

тиген екенін білді. танымын кеңейтіп, тарихи әңгімелерді таңдана тыңдады.    

есет жақыбай, оқушы:  

–   көне дәуірдегі жазуларды оқығым келіп, ынтам туды және аз уақыттың ішінде  

тарихшы не археолог болам деген де ойлар туды. былайша айтқанда, тарихи жерге к елуімнің  

арқасында тарихқа деген қызығушылығым оянды. vi ғасырда бұл жерге ойсылқараның  

түйесі шөгіп, кейін тасқа айналған. қорымы да осы жерде. аңызға арқау болған тас  

археолог серік әжіғали бастаған топ зерттеп, тіркеуге алды. хромтау өңірінде бұдан   өзге  

оннан аса ашық ескерткіш аспан астында тұр.    

мөлдір нұржанова, лагерь жетекшісі:  

–   мектеп бағдарламасы аясында ғана тоқтап қалмай, өзіміздің туған жерімізді әрі қарай  

зерттеп, тарихи жерлерге келу әлі де жоспарда бар. хромтау жерінде этнографиялық -тарихи  

ескерткіштер кезең-кезеңімен зерттеліп жатыр. қола дәуіріндегі қорымдар мен перм, карбон  

дәуірлеріндегі   жер   қыртыстары   сақталған   «айдарлы   аша»   да   шетел   тарихшыларының  

таңдайын қақтырған.    

  1.   мәтінде неше ң пікірі   бар?  

a)   1     b)   2         c)   3               d)   4               [1]  

2.   мәтін мазмұнына қатысты мақал-мәтелді табыңыз.    

а)   өткендерін   ескерген   - өскендіктің белгісі.  

    өткендерін   жек көрген   - өшкендіктің белгісі.    

в) толған ел — тарихын таспен жазады,    

    тозған ел — тарихын жаспен жазады.  

с )   тәуелсіздік – тарих тұлпарының қос тізгіні.  

d) бұл заманның ісін есті бітірмейді, епті бітіреді.  

[1]  

3.   берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.  

аймақ  

түйе      

шындық    

заман      

 

[2]  

4. мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.  

негізгі ақпарат     қосымша ақпарат  

1.  

2.

3.  

1.  

2.    

3.  

 

[3]  

18  

5. мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз.  

  [3]  

 

 

жазылым  

төменде   берілген   екі   тақырыптың   бірін   таңдап,   жазба   жұмысын   орындаңыз.  

жазылым   жұмысында   тақырыптан   ауытқымай,   абзац   түрлерін   жүйелі   құрастырып,    

көркемдегіш   құралдарды,   көнерген   сөз,   эвфемизм,   дисфемизм,   табу   сөздерді   орынды  

қолданып жазыңыз.  

    [10]  

1. астана –   мәдениет пен өнер ордас ы екендігін дәлелдеп,   келісу -келіспеу себептерін  

жазыңыз .  

2.   кез келген тарихи тұлға туралы   эссе ж азыңыз.  

 

Объяснение:Ең қиын үш нәрсе: Сыр сақтау, қорлықтарды ұмыту және уақытты дұрыс пайдалану.

Саади Ширази

Арзан әңгімеге құмар адам, қымбат уақытын жоғалтады.

Ақша үшін ақша табуға барлық уақытын арнаған адамнан сұмырай және бейшара жанды білмеймін.

Джон Дэвисон Рокфеллер

Уақыт төрт затта жақсы білінеді: ескі ағаш жаңғанға жақсы, ескі вино ішкенге жақсы, ескі дос сенгенге жақсы, ескі автор оқығанға жақсы.

Фрэнсис Бэкон

Ұстаздық ету – уақыт ұту емес, өзгенің бақытын аялау, өзіңнің уақытыңды аямау. Бірақ бұған өкінбеу керек. Жер үстінде адам тәрбиелеуден асқан абыройлы іс, ардақты жұмыс жоқ. Ұстаздық – ұлы нәрсе.

Зейнолла Қабдолов

Күндіз - түні жұмыс істеген адамның ақша табуға уақыты жоқ.

Джон Дэвисон Рокфеллер

Ұстаз болу – өз уақытын аямау, өзгенің бақытын аялау.

Жан - Жак Руссо

Ұқыптының уақыты мол.

Мұзафар Әлімбаев

Адамдардың сыпайыгершілікке уақыты жетпейтіндей өмір соншалық шолақ емес.

Ральф Эмерсон

Мадам, өмір өте қысқа, бос уақытымыз тіпті аз, сондықтан біз оны саяз кітаптарды оқумен ысырап етпеуіміз керек.

Джон Рескин

Уақытты таңдамайды - онда өмір сүреді.

Нұрсұлтан Назарбаев

Кейде мен өлілерге қатты қызығамын. Өйткені олардың бос уақыттары өте көп.

Роберт Де Ниро

Уақытты тоқтатар шамаң бар ма?

Бәрі өтеді: дәуірлер, замандар да.

Менің жаным ашиды мына өмірді,

Өтпейтіндей көретін адамдарға!

Мұқағали Мақатаев

Қанша жерден дарынды болып, нәтижеге жету үшін барыңызды салып жатсаңыз да уақыттың билігінен аса алмайсыз: тоғыз әйеліңіз жүкті болса да, бір айдан кейін балаға қол жеткізу мүмкін емес.

Уоррен Баффет

Ақша қымбат, адам өмірі одан қымбат, ал уақыт бәрінен қымбат.

Александр Суворов

Бұл өмірді беріпті ғой азапқа — қызық қуып, бос өткізіп азайтпа!

Жүсіп Баласағұни

Уақыттың өтетіні рас, көп нәрсенің ұмытылатыны рас. Бірақ өмір бірақ рет беріледі деген өзіміз білетін қағида бар. Ол қандай заманда, қандай жағдайда өтсе де бәрібір қымбат. Сондықтан өз басым өткенге өкпе жүрмейді деп ойлаймын. Өткенге тек тәубе жүреді деп ойлаймын.

Әбіш Кекілбаев

Егер сіз жұмыс уақытыңызды келесі демалысқа қанша сағат және минут қалды деп есептеумен өткізсеңіз, онда сіз ешқашан миллиардер бола алмайсыз.

Дональд Трамп

Уақытты босқа өткізу - ең ауыр шығын.

Жорж - Луи Бюффон

Мен тақалған уақытты жақсы көремін. Зуылдаған дыбыстың жанымнан өткені ұнайды

Дуглас Адам

Уақыт - ақша.

Бенджамин Франклин

Уақыт — жан - жақты дамудың кілті.

Карл Маркс

Уақыт – әр адамның еншісіне бұйырған әрі зая кетіре алмайтын жалғыз капитал.

Томас Эдисон

Кеңістік пен уақытты,

Жеңген қандай бақытты.

Заман соған соғады,

Даңқ деген тақытты.

Мұзафар Әлімбаев

Орны - орнына кімді қоймас бұл уақыт!

Мұзафар Әлімбаев

Әскери өнердің құпиясы: керек уақытта керек жерде жауыңнан мықты бола білу.

Наполеон Бонапарт

Қызметтің пайдалы болуы уақытты ұтымды қолданудан.

Ян Амос Коменский

Кедейлік сіздің барлық уақытыңызды алады. Ол сол үшін жаман.

Виллем де Кунинг