Қыз жібек жырынан троптың түрлерін табу​

Қыз Жібек» жыры қазақ халқының сүйіп оқитын көркем шығармасы. Неге десеңіз, ол өзінің көркемдік стилімен оқырманды өзіне баурап алады. Жырдың сарыны, әуені батырлар жырының желісіндей айтуға ыңғайлы. Тыңдаушысын жалықтырмайды. Бір оқиғадан соң екінші оқиға қара сөзбен байланысып, түсініктеме беріле жалғасып отырады. Жырда қазақтың салт-дәстүрі, тұрмыс ерекшелігі, сауда-саттықпен айналыса бастаған кезеңі, орыс отаршылдығымен бірге енген сөздерді кездестіруге болады. Сол сияқты, «Қыз Жібек» жырында естірту, жоқтау, жұбату, айтыс, жырлай арнау, зарлай арнау, сыңсу т.б. кездеседі. Жырдың өне бойына зер салып, тоқталғанымызда айшықтау мен троптың түрлері жиі кездесетінін байқауға болады.

Әсіресе аттың шабысын, батырдың ұрысын суреттегенде «Алпамыс», «Қобыланды батырлар» жырына ұқсайды. «Қыз Жібек» жырының бірнеше нұсқасы барын білеміз. Сол нұсқаларының кез келгені өзіндік жырлану стилімен көзге түседі.

Академик, жазушы М.Әуезов «Қыз Жібек» жыры туралы, «қазақтың өткеннен қалған эпостық мұрасының ішінде, «Қыз Жібек» жыры асқан көркемдігімен ерекшеленіп, оқшау танылады. Дастанның мол да алуан түрлі формасы оның күрделі де шебер композициялық құрылысы үйлесе үндесіп келген» деген.

М.Әуезовтың сөзімен айтсақ, алуан түрлі формасы дегеніміз не? Ол жырдағы естірту, арнайы жырлау, қоштасу, араздасу, түс көру, әмеңгерлік, көңіл айту, өтініш, айтыс, бата, тілек т.б салт жоралғылар мен көркемдегіш құралдар жиынтығы болып табылады. «Қазақ әдебиетіңнің тарихы» деген еңбекте де «Қыз Жібек» жырының көркемдігі біршама ашылған, бірақ авторлық ұжым «Қыз Жібек» жырының мазмұндық ерекшелігін, кейіпкерлердің ерекшелігін таңдауды мақсат тұтқан.

Дастанның ең құнды жағының өзі оның тілінің таза, бай, көркем болып жасалуында. Сан алуан әсірелеу, көркем ұқсатулардан басқа кейбір жеке-жеке сөздердің шеберлігі де сұлу, жатық. «Ай қараңғы көшесі, айдың өткен кешесі» дейтін сөз кестесінің көркемдігі бұған дәлел бола алады. Жырда мұндай образды сөз кестесі өте көп. «Асуда асу бел дейді, аса бір соққан жел дейді» дейтін сөз шумақтары да сыртынан қарағанда әншейін ғана бір сөз ұйқасы сияқты» деп айтылған. [14; 566 -588] [60; 566-588 б]

«Басыр басыр, басырды, аққа құлып жасылды», - дейтін жырдағы ақынның тілінің шеберлігіне, композициялық көркемдігіне шолу жасап, бағыт-бағдар береді. Әрине, бір екі ауыстыру (метафора) ұлғайту (гипербола), кішірейту (литота) мысалдар келтірілген. Ол төмендегіндей:

Қанатым де қияғым,

Мен өз қазақ тілімді жақсы көремін. Ол әлемдегі ең бай тілдердің қатарына кіреді. Тілдің көмегімен адамдар бір-бірімен байланысады, ақпарат таратады, жаңа нәрселер үйренеді және ғылымды дамыта алады. Адамзат қол жеткізген жетістіктер, олсыз жүзеге а еді. Егер біз сөйлеу қабілетіне ие болмаған жағдайда, өміріміз қандай болатындығын елестетіп көріңіз. Көп адам, қазақ тілінде жаңа сөздердің пайда болуына қарсы, бірақ мен мұны қолдаймын. Өйткені, әрбір ақылды адам, ана тілін дамытуға тырысу керек. Ана тілі – біздің мәдениетіміздің өте маңызды бөлігі. Кейбір адамдар қазақ тілін бұрмалау және сөздерін өзгерту арқылы тілімізге зиян келтіреді. Әсіресе, бұл әрекетке жасөспірімдер барады. Осылайша, ата-ана мен баланың арасындағы қашықтық ұзарады, өйткені, бірін-бірі түсіну қиындайды. Бірақ, бұл қазақ тілінің өркендеуіне кедергі келтірмейді деп сенемін. Менің пікірімше, өз ана тілін сақтау және дамыту – әр азаматтың міндеті мен борышы.

Толығырақ: https://faktiler.kz/ana-tili-turaly-shygarma/

1.Құпия жазбалар. Енисей өзеніндегі құпия жазулары бар құлпытастар туралы алғашқы мәліметті Н.К.Видзен берді. Бұл жазбалардың құпиясы бір жарым ғасыр бойы ашылған жоқ. 2 Жаңалық. 1893 жылдың қарашасында Вильгельм Томсен ескерткіштердегі құпия жазбаларды оқудың кілтін таптым деп мәлімдеме жасады. 3. Орыс түркітанушылары. Сонымен бірге академик В.Радлов он беске жуық руникалық әріптерді тапты. Л.Н.Гумилев Орхон жазбаларын «көк шежіре» деп атады.

Пока только 3 абзаца сделала, сейчас доделаю и скину. Хотя наверное уже не надо♡