Сөйлемдерден жалқы есімдері табындар ​

Шығыс ертіс шәулбай соколов

Қоян – сүт қоректілердің бір тұқымдасы , 8 туысқа бөлінетін 50 түрі бар . Бұлардың ішінде тез жүгіруге , ін қазуға , жүзуге , ағашқа өрмелеуге бейімделген түрлері кездеседі . Салмағы 0,1 — 4,5 кг , дене тұрқы 12 – 75 см , Мадагаскар аралы , Оңтүстік Американың оңтүстік аймағы , Антарктидадан басқа барлық жерде таралған . Шөп , ағаш қабығын , бүршігін , бұтағын жейді . Жылына 4 рет 2 – 8 ( кейде 15 ) көжек туады . Тұрақты іні болмайды , көжегі жүндес , бірден жүріп кететіндей жетіліп туылады , бірнеше күннен кейін өзі қоректенеді . Үй қояны ғана ін қазады , топ - топ болып тіршілік етеді . Көжегі көзі ашылмай , өте дәрменсіз , қызылшақа болып туылады . Кәсіптік маңызы бар , әуестік үшін де ауланады . Қоянның кейбір түрлері жайылымға , жеміс бағына , жас орманға үлкен зақым келтіреді . Кейбіреулері індет таратады . Қазақстанда кездесетін 3 түрі ( ақ қоян , құм қоян , ор қоян ) бар . Ақ қоян , негізінен , қалың қар түсетін Қостанай , Солтүстік Қазақстан , Павлодар және Ақмола облыстарындағы орманды далаларда , Қарағанды ,Шығыс Қазақстан облыстарындағы таулы аймақтарда көптеп , ал Батыс Қазақстан , Ақтөбе , Алматы облыстарында сирек кездеседі . Жыл бойы жайылым жағдайына , қардың түсуіне орай , жыртқыштардың азды - көптігіне қарай қоныстарын ауыстырып отырады .

Балкаш - Қазақстандағы *ең ірі*

көлдердің бірі. Ол алғашқы дәуірдегі *Пятис деген*

теніздың қалдығы болып есептеледі. Көл Сарыарқа мен Сарыесік құмдарының аралығында

орналасқан

Сонғы кезде Балқаш көлінің деңгейі *2 м-ге* төмендеген. Қазіргі Балқаштың ұзындығы -

614 нм, ең терең жері - 26,5 м.

Балкаш нөне түркі тілінде «балшық», «балық» деген мағынаны білдірген. Суының деңгейі бірде көбейіп, бірде азайып отырады.*Ұзынарал* бұғазы Сарыесік пен Балқашты байланыс

тырады. Соның нәтижесінде көлдің батысында су - тұщы, ал шығысында - ащы. Келге

негізгі суды Іле өзені кияды. Іле өзенінің орындығы - 2 385 км. Іле өзенінің басы Қытайдың

Темес және Күнгес өзендерінің қосылатын жерінен басталады. Іле өзенінің Қазақстандағы

70 нм. Іле - Жетісу аймағындағы ең ірі өзендердің бірі. «Іле» сөзі моңғол тілін-

дегі сил, ил» деген сөзге жакын, яғни «ашық, айқын» дегенді білдіреді.

fіnе взенінің Балқашқа құяр жеріндегі тоғайлы-батпақты жерлер мемлекеттің қорғауына

алынды. Мұнда балықтың сазан, консерне, аңбалық, ақмарңа т. б. 12 түрі кездеседі.