Өлеңін туу себебін өз сөзіңмен жаз "Сөнлейді әжең" ​

Шоқан 1835 жылдың қараша айында Құсмұрын бекетінде қазіргі Қостанай облысы Әулиекөл ауданындағы Құсмұрын жерінде атақты аға сұлтан Шыңғыс Уәлиханов отбасында дүниеге келген. Әкесі Шыңғыс Уәлиханұлы сол кезде Аманқарағай дуанының (орталығы Қараоба мекені) аға сұлтаны болған. Округ орталығы 1844 жылы Құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты Құсмұрын болып өзгертілді. Шоқанның өз атасы Уәли Орта жүздің ханы болған. Арғы атасы Қазақ Ордасының Ұлы ханы Абылай, Шоқан оның шөбересі. Шоқанның балалық шағы қыс кезінде Обаған бойындағы Күнтимес ордасында, жаздаЕсілдің оң саласы Аққанбұрлықалабындағы ата жайлауда өткен. Әжесі Айғаным тұратын Сырымбеттегі хан ордасында да балдәурен күндерін өткізген.«Жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, Күнтимесордасындағы әкесі ашқан ауыл мектебінде хат таныған Шоқан сол мектепте ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады.Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол бала кезінен білімге бейім әрі құмар болған. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. Шоқан 12 жасына дейін Құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды. Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол бала кезінен білімге бейім әрі құмар болған. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең-жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. Шоқан 12 жасына дейін Құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды.

Дәріс-менің дәрісім, сенің дәрісің,сіздің дәрісіңіз,оның дәрісі
белбеу-менің белбеуім,сенің белбеуің,сіздің белбеуіңіз,оның белбеуі
қарыздар-менің қарыздарым,сенің қарыздарың,сіздің қарыздарыңыз,оның қарыздары
құпия-менің құпиям,сенің құпияң,сіздің құпияңыз,оның құпиясы
арман-менің арманым,сенің арманың,сіздің арманыңыз,оның арманы
қарсылас-менің қарсыласым,сенің қарсыласың,сіздің қарсыласыңыз,оның қарсыласы
жеңімпаз-менің жеңімпазым,сенің-жеңімпазың,сіздің жеңімпазыңыз,оның жеңімпазы
қоршаған орта-менің қоршаған ортам,сенің қоршаған ортаң,сіздің қоршаған ортаңыз,оның қоршаған ортасы
дүние-менің дүнием,сенің дүниең,сіздің дүниеңіз,оның дүниесі
табиғат-менің табиғатым,сенің табиғатың,сіздің табиғатыңыз,оның табиғаты
міндет-менің міндетім,сенің міндетің,сіздің міндетіңіз,оның міндеті
борыш-менің борышым,сенің борышың,сіздің борышыңыз,оның борышы
өнер-менің өнерім,сенің өнерің,сіздің өнеріңіз,оның өнері
театр-менің театрым,сенің театрың,сіздің театрыңыз,оның театры
фильм-менің фильмім,сенің фильмің,сіздің фильміңіз,оның фильмі