Шоқан (Мұхаммедханафия) Шыңғысұлы Уәлиханов – XIX ғасырдың екінші жартысында қазақ даласында туған демократтық, ағартушылық мәдениеттің алғашқы және талантты өкілдерінің бірі. Қазақтың әр алуан ғылым көкжиегінде өшпес із қалдырған мәңгі жарық жұлдыздар шыңында қазақ ұлтының абзал перзенті Шоқан Уәлиханов бар. Оның философия, этнография, тарих, экономика, фольклор, әдебиет теориясы жайлы құнды-құнды еңбектері мен пікірлері ұлттың тұтас құндылығына бағалауға тұрарлық шығармалар. Шоқан 1835 жылдың қараша айында қазіргі Қостанай облысының Құсмұрын бекетінде туған. Жасында ауыл мектебінен мұсылманша хат таныған Шоқан кейін орыс мектебі тәрбиесінде өскен. Шоқанның келешегі мен ғылым, өнер жолындағы талантын ұштауда Омбыдағы Кадет корпусының орны ерекше. Кадет корпусына алғаш келген кезде орыс тілін білмейтін Шоқан аз ғана уақыттың ішінде өзгелерден анағұрлым озық тілді меңгеріп алған. Шоқанның ерекше қабілеті өзі қатарлас достарының ғана емес, таңдаулы ұстаздарының назарын өзіне аударды. Оған әсіресе орыс тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы Костылецкий мен тарих пәнінің оқытушысы Гонсевский күшті ықпал еткен. Осы оқытушылардың әсерімен Шоқан сол кезден бастап орыс және дүние жүзі әдебиетінің озық үлгілерін меңгерген. Шоқанның зерттеушілік қабылеті корпуста оқып жүргенде оянған. Жазғы демалыс уақытында ол ел ішіндегі аңыз әңгімелерді, халық жырлары мен поэмаларын жазып алумен шұғылданған. Мысалы, Шоқанның алғашқы жазып алған шығармаларының ішінде «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жыры болған. 1852 жылы Костылецкийдің көмегімен Шоқан көрнекті шығыс зерттеушісі, Петербург университетінің профессоры И.Н.Березинмен танысады. Березин Шоқан жинаған қазақтың ауыз әдебиеті нұсқаларын, «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жырын алған, ал өз тарапынан Шоқанды ескі жазу ескерткіштерін зерттеу ісіне тартқан. Шоқанның сабақтан тыс уақытта көп оқып, зерттеген еңбектерінің бір саласы сол кезеңдегі саяхатшылардың өмірі мен ісі туралы жазылған еңбектер болған. Мұның өзі оған қатты әсер қалдырады. Ол саяхатшы болуды, соның ішінде Орта Азияны аралап, зерттеуді мақсат етеді. 1855 жылы Шоқан Орталық Қазақстанды, Жетісу мен Тарбағатайды аралайды. Қазақ халқының тарихы мен әдет-ғұрпы, діни ұғымдары жайында материал жинап қайтады. Осыдан кейін ол «Тәңір (құдай)», «Қазақтардағы шамандықтың қалдығы» деген еңбектерді жазады. 1856 жылы Шоқан қырғыз елін зерттеу экспедициясына қатысады. Қырғыздар мен Ұлы жүз қазақтарының тарихы, этнографиясы жайлы мәліметтер жинайды, ауыз әдебиетінің нұсқаларын жазып алады. Бұдан кейін Құлжа қаласында болып, Жоңғария тарихымен шұғылданады. 1857 жылы тағы да қырғыз елінде болады. Осы сапарлар барысында «Жоңғария очерктері», «Қырғыздар туралы жазбалар», «Қазақтың халық поэзиясының түрлері туралы», «Ыстықкөл сапарының күнделіктері», «Қытай империясының батыс провинциясы және Құлжа қаласы» атты еңбектерін жазып шығады. Бұл еңбектер жергілікті халықтардың тарихы, мәдениеті, әдебиеті, әдет-ғұрпымен тұтасып, аса жоғары бағаланған туындылар болып есептеледі. Шоқанның демократтық, ағартушылық көзқарасын анықтауда бұл еңбектердің үлкен маңызы бар. Оларды Шоқан қоғам өмірінің дамуы мен келешегіне салынған жол деп біледі. Сонымен қатар оны өз халқының құндылығымен, тіршілігімен байланыстыра дамытады.
Әдебиет мәселелері жөнінде Шоқан – сол кездің өзінде – ақ көп тың пікірлер айтқан ғалым. «Қазақ халық поэзиясының түрлері» зерттеу еңбегіне тоқталатын болсақ, мұнда Шоқан халықтың әдебиетіне оның қоғамдық, әлеуметтік өмірімен тығыз байланыстыра қарайды. Әсіресе оның қазақ поэзиясының халықтық сипаттарын ерекшелегені қызғылықты. Поэзияны халықтың рухани серігіне санайды. Бұл жайлы «Бұл халықтың ертеден өзіне тән тұрмысында есте қалдырмаған бірде-бір маңызды оқиғасы, бірде-бір тамаша адамы жоқ деуге болады. Олардың бірін суырып салма ақындар мен жыршылар жыр етсе, екінші біреулерінің атын кейінгі ұрпақ естерінде ұмытылмастай етіп белгілі бір сыбызғышысы не қобызшы музыканттар тастап кеткен», - деп жазады. Өмір шындығының ұқсастығы әдебиетте де тақырып, сюжет ұқсастығын туғызатынын Шоқан қазақ пен араб поэзиясын салыстыра отырып та көркем тілмен нақышында суреттейді. Көшпелі халықтардағы өлеңді суырып салып айту өнерінің күштілігіне назар аударады. Қазақ поэзиясының жанр, түр, өлең құрылысын зерттей отырып, қазақтың өлең құрылысымен орыс ғалымдарын таныстыруды ойлаған. Қорыта айтқанда, Шоқаны бар ел – шоқтығы биік ел. Өйткені, ол өз еліне шын берілген қазақ тұрмысын ардақтаушы үздік тұлға.
Менің тілім - мәңгілік тіл.
Қазақ тілі - Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі, қазақ халқының ана тілі, шексіз бай, шұрайлы, тегеуріні мықты, көркем, дана, сұлу, рухани бай, Абай әрлеген, Жамбыл жырлаған, Мәңгілік елдің Мәңгілік тілі!
Қазақ тілі әлемдегі тілдердің ішіндегі ең бай, келбетті тілдердің бірі. Қазақ тілі қазақ халқының ана тілі. Ана тілінің қадір-қасиетін біле білген халқымыз оны ұлттың рухына, қазына байлығына балайды. Себебі не? Себебі, тіл халықтың жаны, сәні, тұтастай кескін-келбеті, ұлттық болмысы. Адамды мұратқа жеткізетін ана тілі мен ата дәстүрі. Біздің осындай халықтық қасиетті мұрамыз, ана тіліміз қазақ тілі.
Тіл қай ұлтта, қай елде болсада қастерлі, құдыретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. Тіл байлығы әрбір елдің ұлттық мақтанышы. Ол атадан балаға мирас болып қалып отыратын баға жетпес мұра. Демек, әр адам ана тілін көзінің қарашығындай қорғап, оның орынсыз шұбарлануының қарсы тұруы тиіс. Себебі, ана сүтімен дарыған тіл - ең басты байлығымыз.
Тіл халықпен бірге өмір сүріп дамиды, әр ұлттың тілі оның бақыты мен тірегі. Елбасы Н.Ә.Назарбаев халықтың болашағы туралы тереңнен толғай отырып, «мемлекеттің ең басты дүниесі тек қана байлық емес, сонымен қатар ана тіліміздің болашағы» деген болатын. Мемлекеттік тіл мемлекеттің бүкіл аумағында, қоғамдық қатынастардың барлық салаларында қолданылатын тіл болғандықтан, жүргізілетін барлық іс-қағаздары мен құжаттар мемлекеттік тілде болуы тиіс.
Объяснение:
надеюсь то
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
1. «Сұлу» сөзінің синонимін табыңыз. А) Әдепті.В) Әдемі.С) Сыпайы.D) Мықты.Е) Салмақты.2. - дар, - дер, - тар, - тер, - лар, - лер жалғаудың қай түріне жататынын көрсетіңіз.А) Септік.В) Жіктік.D) Көптік.C) Тәуелдік.Е) Етістік.3. Қазақстанның көне қаласын белгілеңіз.А) Астана.В) Орал.С) Ақтау.D) Отырар.Е) Атбасар.4. Зергерлік бұйымдарды белгілеңіз.А) Алаша, көрпе, төсеніш.В) Кесе, қасық, пышақ.С) Кітап, дәптер, қалам.D) Шолпы, білезік, сырға, қапсырма.Е) Қару - жарақ, ер - тұрман, қоржын.5. Қазақ халқының ұлттық ойынын белгілеңіз.А) Шахмат.В) Дойбы.С) Баскетбол.D) Тоғызқұмалақ.Е) Лото.6. Күзден кейін келетін жыл мезгілін көрсетіңіз.А) Апта.B) Қыс.С) Жаз.D) Күз.Е) Көктем.7. «Қоян жүрек» антонимін табыңыз.A) Қорқақ.В) Әлсіз.С) Салмақты.D) Батыр.Е) Күшті.8. Синонимдік сөздер қатарын көрсетіңіз.А) Іс, сапар.B) Кінәлі, айыпты.С) Апару, әкелу.D) Жүмысшы, оқушы.Е) Мәртебелі, сыйсыз.9. Қазақ халқының ежелгі баспанасын табыңыз.А) Шалаш.В) Кірпіш үй.С) Киіз үй.D) Саман үй.Е) Коттедж.10. Реттік сан есім нені білдіретінін көрсетіңіз.А) Заттың санын бөлшектеп көрсетеді.В) Заттың дәл нақты санын білдіреді.С) Заттың санын топтап көрсетеді.D) Заттың реттік санын білдіреді.Е) Заттың санын жинақтап көрсетеді.11. «Бала» сезіне қосылатын қосымшаны анықтаңыз.А) - шы.B) - лық.С) - тың.В) - лік.Е) - ші.12. Синоним сөздерді табыңыз.А) Бас, аяқ.В) Мұғалім, оқушы.С) Бас, жақ.D) Әдемі, ұсқынсыз.Е) Үлкен, дәу.13. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туының авторын анықтаңыз.А) Мұзафар Әлімбаев.В) Шотаман Уәлиханов.С) Шәкен Ниязбеков.D) Қадыр Мырза - Әлі.Е) Жандарбек Мәлібекұлы.14. Реттік сан есімді табыңыз.А) Он бір.В) Он - он бес.С) Екі бүтін оннан үш.D) Он бірінші.Е) Отыз тоғыздан.15. Тура мағыналы сөзді табыңыз.А) Суық сөз.В) Ыстық ықылас.С) Ақ ниетті.D) Жақсы адам.Е) Терең ойлы.16. Антоним сөздерді табыңыз:А) Биік, аласа.В) Кілтпен ашты.С) Әдепті бала.D) Әдейі, арнайы.Е) Қалаға барды.17. Сын есімі бар сөз тіркесін табыңыз.А) Анау бала.B) Менің әжем.С) Алты адам.D) Әдемі қыз.Е) Жеті қыз.18. Мақалды толықтырыңыз: «Отанс... - ормансыз бұлбұл»А) аспан.B) ерС) адам.D) жер.Е) ел.19. ЕсептІк сан есімді табыңыз.A) Төртінші.B) Сегізінші.С) Он.D) Үш - үштен.Е) Алтау.20. Б. Момышұлы кім екенін көрсетіңіз.А) Сазгер.B) Суретші.C) Жауынгер - жазушы.D) Әнші.Е) Қайраткер.
1 а
2 д
3 д
4 д
5 д
6 в
7 а
8 в
9 с
10 д
11 в
12 е
13 с
14 д
15 д
16 а
17 д
18 с
19 с
20 с
Объяснение:
наугад истемедим