11. Суреттерге карап, карап, ко-ойындар​

Ойын шахматтарға бұрыннан қазіргі Қазақстанның аумағында белгілі. Туралы осы 1970-х археологиялық раскопки - Талғардың городище кездестір- XI алты шахматты тұрпаттары бол- 1980-х жылдардың - ғасырдың XIII айғақтайтын.
Дейін XX ғасырдың қазіргі Қазақстанның аумағында шахматтар азғантай таратып жібер- болды. Бірінші шахматты үйірме, жергілікті зиялылардың өкілдерін біріктіруші, 1889 жылы дұрыс қалада туды.Шахматтың популяризациясының қатысу республиканың чемпионаттарында тыс Ратмирдың Холмова конкурсының 1950 жылы Евгений Васюкова және Ларисаның Вольперты ара 1957. Ара түп 1950-х жылдардың шахматты аулақтанулар спорт мектептерде ашық болды, республиканың ағарт- министрлігінің жоғарғы спорт ұсталығының республикалық мектептерінде. Небәрі шахматтарға свыше 400 школьников үйренді. Ара түп 1960-х жылдардың шахматтармен около 200 мыңдаған человек шұғылданушымын, СССР спортының шеберінің шамасын Ю. Никитин орындады, А. Носков, В. Мұратов, Середенконың В.
1965 жылы шебердің атағының

Шахмат (парсы шахматы, «Шах өлді» деген аударма) - бұл өнер элементтерін, ғылым мен спортты біріктіретін екі қарсыластың 64-жасушалық тақтасындағы арнайы фигуралары бар үстел логикасы.
Алғашқы танымал ойын-бабасы, Чатуранга, Үндістанда 6 ғасырдан кешіктірілмей пайда болды, себебі сол кездегі парсы шежіресі Хосров Ануширван (531-579) оны сол жерден алды.

Перевод:
Ша́хматы (перс. шахмат, буквальный перевод «шах умер»[5]) — настольнаялогическая игра со специальными фигурами на 64-клеточной доске для двух соперников, сочетающая в себе элементы искусства (в части шахматной композиции), науки и спорта.
Первая известная игра-прародитель, чатуранга, появилась в Индии не позже VI века нашей эры, поскольку именно тогда правила ее получил оттуда персидский шах Хосров I Ануширван (531—579)