ЖАзылым оқылым Айтылым тапсырма2Топтық жұмыс, «қақпа» ойыны, Айтылған жаңа сөзді кестеге жылдам жазыңдар. 1кестені толтырсын. 1 оқушы сөздікпен жұмыс жасасын. 1 оқушы тақтадағы қақпаға голСөзМенің аудармамСөздіктегі аудармаСөйлем

Белгілі бір ортада сол жерге тән емес, жаңа физикалық, химиялық және биологиялық заттардың болуын немесе бұл заттардың табиғи орташа к деңгейден жоғары болуын ластану деп атаймыз. Атмосфераның ластануы табиғи (жанартаулар атқылауы, орман өрттері, шаңды құйындар, үгілу) және антропогенді (өнеркәсіптер, жылу энергетикасы, ауыл шаруашылығы) жағдайда жүруі мүмкін.Атмосфераның табиғи жолмен ластануы жанартаудың атқылауына (Жер шарында бірнеше мың жанартау бар, олардың 500-ден астамы белсенді), тау жыныстарының үгітілуіне, шаңды дауылдардын тұруына, орман өрттеріне (найзағай түскенде) теңіз тұздарының желмен аспанға көтерілуі мен ауадағы сулы ерігінді тамшыларының құрғауына, өлген организмдердің іріп-шіруі процестеріне байланысты. Атмосфераны табиғи жолмен ластайтындарға аэропланктондар, яғни, әртүрлі ауру қоздыратын бактериялар, саңырауқұлақ споралары, кейбір өсімдіктердің тозаңдары, сонымен қатар космос шаң-тозаңдары жатады. Космос шаңы атмосферада жанған метеориттер қалдықтарынан пайда болады. Секундыша атмосфера арқылы үлкен жылдамдықпен (11-ден 64 км/сек дейін) 200 млн-ға жуық метеориттер ауа қабатынан өтіп отырады да, 60-70 км биіктікте көбісі жанып үлгереді. Ғалымдардын айтуы бойынша тәулігіне жер бетіне 1018 кішігірім метеориттер түседі.Жыл сайын жерге 2-5 млн тонна космостық шаң түсіп отырады. Табиғи шаң да Жермен жанасқан атмосфераның құрамдық бөлігіне жатады. Ол ауада қалқып жүретін радиустары 10−16-10−5м шамасындағы бөлшектерден тұрады. Атмосфераның төменгі қабаттарын шаңмен ластайтын көздердің арасында шөлді дала мен басқа да сусыз даланы айрықша атап кетуге болады. Атмосферадағы шаң буды суға айналдырумен қатар, күн радиациясын тікелей сіңіреді және тірі организмдерді күн сәулесінен қорғайды. Заттардың биологиялық жолмен ыдырауы көп мөлшерде күкіртті сутектің, аммиактың, көмірсутектерінің, азот оксидтерінің, көміртегі оксиді мен диоксидінің және т.б. түзілуіне және олардың атмосфераға түсуіне апарады. Атмосфералық ластануға табиғаттың алапат құбылыстарының қосатын үлесі айтарлықтай. Мысалы, орта есеппен жанартаулардың атқылау нәтижесінде жылына атмосфераға 30 - 150 млн/т газ және 30 - 300 млн/т ұсақ дисперсті күл тасталып отырады. Тек Пинатубо (Филиппин) жанартауы атқылаған кезде (1997 ж.) атмосфералық ауаға 20 млн тонна күкірт диоксиді шығарылды. Жанартаулар атқылағанда атмосфераға бірқатар химиялық ластағыштар - сынап, мышьяк, қорғасын, селен түседі. Ірі орман өрттері салдарынан да атмосфера көп мөлшердегі шаңмен ластанады.

Объяснение:Кейбір ғалымдардың айтуынша, қазіргі кездегідей ауа райының ыстық болуы шамамен 55 млн жылдай бұрын да болған. Солтүстік теңізде, қазіргі Норвегия аумағында геологиялық авария болып, жанартау лавалары үлкен мұнай қабаттарынын астына енген. Нәтижесінде атмосфераға 2 млн тоннаға жуық буланған мұнай өнімдері бөлінген. Сол кездегі осы жағдай неге адып келгені, қанша уақытқа созылғаны белгілі. Атмосералық ауадағы сол шаңды күлдер 200 ООО жылға созылған еді. Қазіргі үрдіспен, алдағы 20 жыл ішінде атмосфераға тағы да осындай мөлшерде ластауыштар бөлінетін болады.

Атмосфера дегеніміз - Жерді қоршаған газ қабықшасы. Атмосфера 78% азоттан, 21% оттегіден және болымсыз мөлшердегі басқа газдардан тұрады.

Соның ішінде маңыздысы - ауа - түрлі табиғи газдар қо Ауаның біздің өмірімізде алар орны ерекше. Барлық тіршілік атаулының – адамдар мен жануарлардың, тіпті өсімдіктердің тыныс алуына қажет. Ауасыз өмір болмайтыны баршамызға мәлім. «Ауадай қажет» деген тұрақты сөз тіркесі де осыдан пайда болған шығар.

Бірақ біз табиғаттың бізге берген теңдесіз сыйын дұрыс пайдалана білеміз бе? Соңғы елу – алпыс жылда ауаның құрамы мен сапасы нашарлап, бұл барлық әлемдегі ғалымдарды алаңдатуда. Ауаның ластануы салдарынан экологиялық ахуал да нашарлап, бұл әлемдік деңгейде түрлі мәселелерге әкеп соғуда. Сондықтан дүние жүзі ғалымдары ауаның ластануын болдырмау немесе барынша азайту мақсатында бұл мәселенің шешімін ұсынуда. Мысалы, түрлі химиялық әдістермен тазарту, тау – кен өндірісі мен түрлі зауыттар мен өндірістердің қалдықтарын арнайы сүзгілерден өткізіп тазалау т.б.

Ал біз өз тарапымыздан атмосфераның ластануын болдырмау үшін не істей аламыз? Барлығымыз білетіндей жасыл желек оттегі бөлетіндіктен, ағаштарды көптеп отырғызуға болады. Ал жайқалып өсіп тұрған ағаштардың түптерін әктеп, қадағалап отыру керек. Барлығы өз қолымызда екенін есте ұстап, сіз бен біз болып қоршаған орта тазалығын сақтайық!

Объяснение: